Z niezwykłą satysfakcją dzielimy się informacją, że 14 sierpnia 2024 roku Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy o ochronie baz danych oraz ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi.

Zwieńczyło to wieloletnie starania całego środowiska artystycznego, szczególnie zintensyfikowane w ciągu ostatnich kilku miesięcy w działaniach środowiskowej koalicji tantiemyzinternetu.pl, zainicjowanej przez SFP-ZAPA, w które aktywnie zaangażowany był od początku także Związek Zawodowy Aktorów Polskich.Oprócz tantiem z Internetu dla twórców (prawa do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym) ustawa reguluje także m.in. kwestie wynagrodzenia z tytułu reemitowania  utworów audiowizualnych. Wprowadzenie tych zapisów to ogromny sukces środowiska twórczego i kreatywnego w Polsce. Gratulujemy wszystkim, którzy walczyli o te zmiany!

Informacja prasowa na temat ustawy opublikowana przez kancelarię Prezydenta RP:

Celem ustawy jest zapewnienie spójności przepisów krajowych przepisami dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 17 kwietnia 2019 r.:

1) dyrektywy 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 82), oraz

2) dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 92).

Aby zrealizować wyżej wymieniony cel ustawodawca znowelizował ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawę z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych.

W ustawie uregulowano kwestie związane m.in. z ujednoliceniem zasad licencjowania usług reemitowania utworów oraz rozpowszechnianiem programów radiowych i telewizyjnych udostępnionych w drodze wprowadzenia bezpośredniego. Wprowadzono także dozwolony użytek na potrzeby naukowe, dydaktyczne i zachowania zbiorów, rozszerzoną licencje zbiorową, nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy oraz nową postać dozwolonego użytku baz danych objętych ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Ustawa wprowadza przepisy dookreślające konieczność zagwarantowania twórcom godziwego i odpowiedniego do zakresu udzielonego prawa, charakteru i zakresu korzystania oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu wynagrodzenia. Współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy będą uprawnieni m.in. do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym oraz stosownego wynagrodzenia z tytułu reemitowania utworu. W ustawie określono także, że artyści wykonawcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-

muzycznego, w tym artyści wykonawcy opracowania takiego utworu, będą uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Przepisy umożliwiają przeprowadzenie mediacji między wydawcami a platformami cyfrowymi w przedmiocie określenia wynagrodzenia. Organem właściwym dla przeprowadzenia tych mediacji będzie Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Ustawa co do zasady ma wejść w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 21, który wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia (jest to przepis określający, że artyści wykonawcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-muzycznego będą uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym).

W lipcu odbyło się wiele oficjalnych działań związanych z procesem legislacyjnym dotyczącym rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw, miały one na celu dyskusję nad proponowanymi przez poszczególne gremia zawodowe oraz parlamentarzystów poprawkami do projektu. Poniżej prezentujemy zestawienie tych działań w porządku chronologicznym:

• 11 lipca w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej (RP) odbyło się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu. Była na nim obecna także reprezentacja środowiskowej koalicji filmowej tantiemyzinternetu.pl. W imieniu aktorów głos zabrał Maksymilian Rogacki, Przewodniczący Zarządu Głównego ZZAP Związek Zawodowy Aktorów Polskich, który tak jak jego poprzednicy sprzeciwiał się poprawce zmieniającej definicje reemisji i nadawania. Więcej informacji: https://zzap.intui.eu/aktualnosci/wnioski-po-posiedzeniu-senackiej-komisji-kultury-i-srodkow-przekazu/ 
• 23 lipca – ponowne posiedzenie Komisji Kultury i środków Przekazu w Senacie, z udziałem przedstawicieli środowiskowej koalicji filmowej. Senatorowie i senatorki przyjęli projekt bez poprawek;
• 24 lipca – posiedzenie Senatu RP i głosowanie nad projektem ustawy. Przyjęcie projektu ustawy z uwzględnieniem zapisów dotyczących tantiem z Internetu i reemisji oraz poprawek postulowanych przez wydawców i dziennikarzy;
• 25 lipca – posiedzenie sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu;
• 26 lipca – głosowanie nad projektem ustawy w Sejmie RP. Przyjęcie projektu ustawy, z uwzględnieniem poprawek Senatu RP, i przekazanie jej do podpisu Prezydentowi Andrzejowi Dudzie;
• 31 lipca o 15.00 odbyło się spotkanie reprezentantów;  środowiskowej koalicji filmowej z Prezydentem RP p. Andrzejem Dudą. W spotkaniu wziął udział także przewodniczący ZZAP Maksymilian Rogacki. Podczas wizyty przedstawiciele twórców, aktorów i producentów wyjaśniali Prezydentowi znaczenie tej ustawy dla swojej pracy i to, co szczególnie podkreślał Dominik Skoczek z SFP-ZAPA: dzięki jej zapisom możliwe będzie „wyrównanie szans polskich artystów na konkurencyjnym rynku cyfrowej dystrybucji filmów”.  https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/spotkanie-prezydenta-z-przedstawicielami-tworcow,89623

Czekamy już tylko na podpis Prezydenta RP Andrzeja Dudy pod projektem ustawy, która zapewni twórcom tantiemy z Internetu i reemisji.

Dzisiaj, tj. 11 lipca 2024 roku, odbyła się senacka Komisja Kultury i Środków Przekazu, podczas której został omówiony projekt zmiany Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podczas Komisji mogły wypowiedzieć się różne strony i grupy zawodowe zainteresowane proponowanymi zmianami.

W czasie ponad 2,5-godzinnych obrad wypowiedziało się wielu przedstawicieli twórców, producentów, artystów-wykonawców, wydawców i mediów, a także Big Techów i nadawców.

W związku z umową rządu z przedstawicielami mediów – nie odbyło się dziś głosowanie nad poprawkami. Ma się ono odbyć na kolejnej Komisji Kultury i Środków Przekazu zwołanej na 23 lipca o godz. 10:00. Bardzo liczymy na to, że w tym samym tygodniu ustawa w końcu zostanie przegłosowana w Senacie na korzyść dla polskich filmowców i artystów wykonawców!

W imieniu aktorów wypowiedział się na Komisji Maksymilian Rogacki, Przewodniczący Zarządu Głównego ZZAP, przeciwko poprawce ZASP-u zmieniającej definicje reemisji i nadawania:

„W naszej ocenie zmiany te mogą sparaliżować system wypłacania tantiem i postawić nas w jeszcze trudniejszej sytuacji materialnej. Narażanie nas na to uważamy za wręcz szalone. Uważamy, że przepisy z projektu ustawy dają stuprocentową podstawę prawną do osiągnięcia sukcesu w negocjacjach z nadawcami, platformami i sieciami kablowymi oraz jak najszybsze wypłacanie należnych nam tantiem przez reprezentujący nas OZZ. My nie mamy czasu, jesteśmy zawodowcami i z tytułu naszego zawodu oczekujemy na należne nam wynagrodzenie.”

W piątek 28 czerwca 2024 r. w Sejmie RP odbyło się głosowanie nad projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw, wdrażający do polskiego prawa dwie unijne dyrektywy – nr 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, zwaną dyrektywą DSM, oraz dyrektywę satelitarną kablową (SAT-CAB 2). Ustawa została przyjęta.

Jest to wielki sukces całego środowiska artystycznego zrzeszonego w koalicji tantiemyzinternetu, powstałej z inicjatywy Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (SFP ZAPA). Ustawa rozszerza zakres dyrektywy DSM, dzięki czemu polscy twórcy uzyskają tantiemy z tytułu eksploatacji ich autorskich dzieł audiowizualnych oraz dzieł z ich udziałem na platformach VOD /streamingowych, a także tantiemy dla wykonawców audiobooków i słuchowisk. Drugi akt prawny gwarantuje natomiast otrzymywanie tantiem z tytułu reemitowania przez dystrybutorów telewizyjnych sieci kablowych i cyfrowych. W obu przypadkach koniecznie jest pośrednictwo OZZ (Organizacji Zbiorowego Zarządzania). Ostatnia kwestia wzbudziła kontrowersje, ponieważ w ostatniej chwili, podczas drugiego czytania projektu w sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu w środę 26.06.2024 r., jedno z politycznych ugrupowań (partia Polska2050) za pomocą niekorzystnej poprawki dotyczącej definicji reemisji, mogło pozbawić aktorów i twórców dużej części ich tantiem Z definicji została bowiem wyłączona najbardziej popularna technika przekazu programów telewizyjnych określana dotychczas jako wprowadzanie bezpośrednie. ZZAP zasięgnął opinii International Federation of Actors (FIA), która monitorowała proces transpozycji dyrektyw DSM I SAT-CAB 2 w Unii Europejskiej, co pośrednio, wraz argumentami SFP – ZAPA („Przepisy w takim kształcie stanowią zagrożenie dla funkcjonujących od wielu lat na rynku umów z operatorami sieci kablowych i platform satelitarnych, ale także są niezgodne z dyrektywą SAT-CAB 2, którą mają wdrażać”, stało się przyczyną wycofania poprawki:

„Co jest jasne, to fakt, że bezpośrednie wprowadzanie jest teraz pojedynczym aktem komunikacji z publicznością, za który zarówno nadawca, jak i operator kablowy/platforma/dystrybutor są odpowiedzialni (ale nie współodpowiedzialni) i muszą uzyskać zezwolenie od posiadaczy praw do treści. W ten sposób dyrektywa rozwiązuje lukę prawną, która przez długi czas była wykorzystywana przez nadawców i platformy/dystrybutorów/operatorów kablowych w celu uniknięcia płacenia za tego typu transmisję: nadawcy w rzeczywistości argumentowali, że operator sieci był podmiotem dokonującym aktu publicznego udostępniania, podczas gdy ten ostatni sprzeciwiał się, że był jedynie środkiem technicznym, że nie było „jednoczesnej retransmisji” (a zatem nie było potrzeby płacenia przez nich prawa do retransmisji) i że nadawca był jedynym podmiotem odpowiedzialnym. Teraz są nimi obaj. Państwa członkowskie zachowują swobodę w określaniu warunków uzyskiwania zezwoleń od podmiotów praw autorskich i mogą zdecydować się na stosowanie obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie rozliczania praw przez platformy. W rzeczywistości większość państw członkowskich wdrożyła system obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie retransmisji w odniesieniu do działalności dystrybutorów polegającej na transmisji programów otrzymanych w drodze bezpośredniego wprowadzania. Zrobiły to, ponieważ ich działalność polegająca na dystrybucji programów jest taka sama, niezależnie od tego, w jaki sposób otrzymali sygnały.

Każda inna opcja, która może być przewidziana, byłaby błędem. Mogłoby to jedynie dać dodatkowe argumenty operatorom odmawiającym płacenia swojego udziału”.

Projekt ustawy zostanie teraz skierowany do głosowania w Senacie RP, a następnie na podpis Prezydenta.

ZZAP zasięgnął opinii International Federation of Actors (FIA), która monitorowała proces transpozycji dyrektyw DSM I SAT-CAB 2 w Unii Europejskiej. Uzyskaliśmy potwierdzenie naszego stanowiska, podparte następującymi argumentami:

„Co jest jasne, to fakt, że bezpośrednie wprowadzanie jest teraz pojedynczym aktem komunikacji z publicznością, za który zarówno nadawca, jak i operator kablowy/platforma/dystrybutor są odpowiedzialni (ale nie współodpowiedzialni) i muszą uzyskać zezwolenie od posiadaczy praw do treści. W ten sposób dyrektywa rozwiązuje lukę prawną, która przez długi czas była wykorzystywana przez nadawców i platformy/dystrybutorów/operatorów kablowych w celu uniknięcia płacenia za tego typu transmisję: nadawcy w rzeczywistości argumentowali, że operator sieci był podmiotem dokonującym aktu publicznego udostępniania, podczas gdy ten ostatni sprzeciwiał się, że był jedynie środkiem technicznym, że nie było „jednoczesnej retransmisji” (a zatem nie było potrzeby płacenia przez nich prawa do retransmisji) i że nadawca był jedynym podmiotem odpowiedzialnym. Teraz są nimi obaj. Państwa członkowskie zachowują swobodę w określaniu warunków uzyskiwania zezwoleń od podmiotów praw autorskich i mogą zdecydować się na stosowanie obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie rozliczania praw przez platformy. W rzeczywistości większość państw członkowskich wdrożyła system obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie retransmisji w odniesieniu do działalności dystrybutorów polegającej na transmisji programów otrzymanych w drodze bezpośredniego wprowadzania. Zrobiły to, ponieważ ich działalność polegająca na dystrybucji programów jest taka sama, niezależnie od tego, w jaki sposób otrzymali sygnały.

Każda inna opcja, która może być przewidziana, byłaby błędem. Mogłoby to jedynie dać dodatkowe argumenty operatorom odmawiającym płacenia swojego udziału”.

19 czerwca 2024 r. sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu podczas II czytania rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw przegłosowała wprowadzenie do projektu postulatów środowiska artystycznego.

Posłanki i posłowie nie mieli zastrzeżeń co do art. 70 ust. 2 pkt 5 projektu, co oznacza pozostawienie tantiem z Internetu bez zmian. Był to główny postulat środowiskowej koalicji zainicjowanej przez SFP – ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych): tantiemyzinternetu.pl. Ponadto do projektu weszły m.in. dwie poprawki zgłoszone przez środowisko aktorskie, głównie ZASP (Związek Artystów Scen Polskich – Stowarzyszenie): tantiemy z reemitowania u nadawców telewizyjnych, w sieciach kablowych, satelitarnych oraz cyfrowych (poprawka art. 70), a także z audiobooków i słuchowisk radiowych (poprawka w art. 86a).

Kolejnymi etapami prac legislacyjnych są II i III czytanie w Sejmie, zatwierdzenie projektu przez Senat i podpis Prezydenta.

We wtorek 11 czerwca podczas posiedzenia sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw. Na posiedzenie zostali zaproszeni reprezentanci środowisk twórczych, sektora kreatywnego w branży medialnej i cyfrowej oraz wydawców.

Obrady poprzedziła pikieta z udziałem organizacji twórczych, w tym ZZAP, zainicjowana przez SFP-ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych) w ramach koalicji „Tantiemy z internetu”. Była ona skupiona na domaganiu się pozostawienia art. 70 ustawy ust. 2 w zaproponowanym przez ustawodawcę kształcie, z dodanym pkt 5, który będzie obejmował „stosowne” wynagrodzenie z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. W ten sposób uwzględnione zostanie pole eksploatacji związane z udostępnianiem filmów i dzieł audiowizualnych w Internecie, przede wszystkim na platformach VOD i w serwisach streamingowych.

Jak ważna jest dla twórców filmowych – od reżyserów, poprzez aktorów, scenarzystów, aż do operatorów i montażystów – kwestia tantiem z Internetu, można było usłyszeć zarówno podczas pikiety, jak i posiedzenia komisji. W czasie manifestacji wypowiadali się tak twórcy ze starszego, jak młodszego i najmłodszego pokolenia, jeszcze przed debiutem (Juliusz Machulski, Małgorzata Szumowska, Paweł Maślona i wielu innych), którzy podkreślali, że jest to równie ważne zarówno dla osób starszych, w wieku emerytalnym, które nie są już aktywne zawodowo, a pracowały sporo w przeszłości, jak i młodszych, które nierzadko mają jeszcze mało ofert pracy i nie są one wystarczająco płatne, ponadto chcą zabezpieczyć swój byt w przyszłości i wyznaczyć dobre praktyki i odpowiednie regulacje jeszcze młodszym artystom. Podobne wątki pojawiły się podczas obrad komisji. Wyraźne ścierały się tu znacząco rozbieżne oczekiwania i potrzeby artystów i pracodawców z sektora kreatywno-medialnego. ZZAP reprezentowali Magdalena Boczarska (wyznaczona do zabrania głosu) , Maria Dębska i Eryk Kulm jr., ZAPA – Dominik Skoczek, SFP – Karolina Bielawska, a Koło Młodych SFP – Elżbieta Benkowska. Oprócz postulatu pozostawienia artykułu 70 ust. 2 w niezmienionym kształcie, z zaproponowanym przez ustawodawcę pkt 5, powracał związany z nim wątek dostosowania przepisów do obecnej rzeczywistości, w tym przede wszystkim godnego wynagrodzenia, proporcjonalnego wobec zysków platform cyfrowych, wydawców, czy producentów. Inaczej przepis nie będzie wystarczający, a zarobki artystów mogą okazać się  bardzo niskie. Będzie to sprawa do rozwiązania przez Organizacje Zbiorowego Zarządzania, które będą zajmować się rozdzielaniem tantiem. Ich działalność również budzi opór i niezrozumienie koncernów medialnych. ZASP wysunął także dodatkowy postulat dotyczący wprowadzenia w artykule 70 ust. 2 także opłat za reemitowanie, czyli tantiem od dystrybutorów płatnej telewizji kablowej i satelitarnej.

Posiedzenie Komisji Kultury i Środków przekazu trwało 5 godzin, wobec licznego grona zaproszonych gości zdecydowano się je znacznie przedłużyć. Głos oddano najpierw gościom, dopiero później parlamentarzystom. Wiadomo już, że nie wszystkie postulowane zmiany da się wprowadzić do projektu, podobnie jak niemożliwe jest pogodzenie niekiedy sprzecznych roszczeń różnych grup interesariuszy. Jednak kwestia tantiem prawdopodobnie nie zostanie usunięta, mimo oporów i zastrzeżeń przedstawicieli pracodawców (platform i koncernów medialnych). Komisja pokazała również, że o tę sprawę trzeba wciąż walczyć i że jest to dopiero wstęp, ponieważ proces legislacyjny w Sejmie potrwa znacznie dłużej. Wiele z postulowanych zmian wykracza poza dyrektywę DSM, która ma zostać wdrożona poprzez przywołany projekt nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dlatego ich ewentualne wprowadzenie zostanie odsunięte w czasie. Co jednak ważne, tantiemy z Internetu są regulacją, która nie wynika wprost z treści dyrektywy i nie wszystkie europejskie kraje zdecydowały się ją wprowadzić. Jeśli zatem się to powiedzie, będzie to ogromny sukces środowisk twórczych w Polsce. Ich przedstawiciele zostaną ponadto zaproszeni do rozmów na temat dalszych zmian w ustawie, niezwiązanych z implementacją dyrektywy DSM, które odbywać się będą w ramach Forum Prawa Autorskiego. Z jednej strony jest to bardzo otwarte podejście władz do kwestii konsultacji publicznych i dialogu społecznego, z drugiej jednak nie należy zapominać, że to jedynie początek drogi. W planach jest kolejne posiedzenie Komisji, a później projekt zostanie skierowany bezpośrednio do Sejmu.

Z projektem ustawy można zapoznać się tu.

Informujemy, że 14 maja 2024 r. rząd przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw z 15 lutego 2024 r. Dwa dni później, 16 maja, projekt został skierowany do Sejmu. Dalszy ciąg procesu legislacyjnego powyższego projektu znajduje się na stronach Sejmu RP.

Projekt dotyczy wdrożenia do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego upoważniających twórców i wykonawców utworów audiowizualnych oraz wykonawców utworów muzycznych i słowno-muzycznych do tantiem z tytułu eksploatacji ich dzieł w Internecie oraz wprowadza nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy do korzystania online z ich publikacji prasowych. Procedowaną obecnie wersję projektu poprzedziły szerokie konsultacje społeczne wśród środowisk kreatywnych i twórczych.  Ich ogromnym osiągnięciem, szczególnie branży filmowej, jest modyfikacja artykułu 70 obecnej ustawy, dotyczącego utworów audiowizualnych. W ust. 21 dodano pkt 5 w brzmieniu: „5) stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym”. Oznacza to uwzględnienie tantiem dla twórców i artystów wykonawców (aktorów) z tytułu eksploatacji dzieł audiowizualnych ich autorstwa, współautorstwa lub z ich udziałem w Internecie – m.in. na platformach streamingowych i w serwisach VOD. Przypomnijmy, że ZZAP od początku uczestniczy w środowiskowej koalicji wielu organizacji twórczych na rzecz tantiem z Internetu, zainicjowanej przez SFP-ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych), która najprężniej działała w tej sprawie. Obecnie ważne jest dopilnowanie tego, aby projekt został przyjęty we wniesionym do Sejmu kształcie, a ewentualne zmiany i poprawki powinny być konsultowane z tymi organizacjami.

Szczegółowe informacje na temat tantiem z Internetu dostępne są na stronie:

https://www.tantiemyzinternetu.pl/

Projekt z ustawy wraz z wykazem wszystkich zmian oraz informacje na temat dalszego procesu legislacji można znaleźć na stronie Sejmu RP:

https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf

W drugiej połowie lutego 2024 r. Związek Zawodowy Aktorów Polskich podjął działania mające na celu osiągnięcie równego traktowania aktorów w teatrach bez względu na formę zatrudnienia – umowę o pracę (aktorzy etatowi w zespole teatralnym) lub umowę o dzieło (aktorzy gościnni, angażowani do danego spektaklu).

Praca nad przedstawieniem trwa zwykle od miesiąca do kilku miesięcy. Aktor etatowy dostaje za taką pracę swoją stałą miesięczną pensję w wysokości co najmniej równej najniższej płacy krajowej. Tymczasem często zdarza się, że aktorzy angażowani dodatkowo, spoza stałego zespołu artystycznego, dostają, w miesięcznym przeliczeniu, wynagrodzenie niższe niż wynosi minimalne wynagrodzenie w Polsce. Najbardziej dotyka to osoby o najkrótszym stażu zawodowym, które nie mogą sobie pozwolić na odrzucanie ofert pracy i nie mają wystarczającej pozycji, aby same walczyć o swoje prawo do wyższego wynagrodzenia niż proponowane.

Chcemy zmienić ten niesprawiedliwy stan rzeczy, dlatego wystosowaliśmy apel do dyrektorów teatrów. Zwróciliśmy się także do Koordynatora Do Spraw Równego Traktowania w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krzysztofa Guzowskiego, aby przyjrzał się tej sprawie. Poinformowaliśmy o niej także Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka. Od Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich
otrzymaliśmy informację o wystosowanej przez Zespół do koordynatora Guzowskiego prośbie o ustosunkowanie się do budzącego nasz sprzeciw systemu naliczania wynagrodzenia aktorów i aktorek gościnnych za udział w spektaklach teatralnych. O dalszych działaniach w tej sprawie będzie informować zarówno naszych członków i członkinie, jak i całe środowisko aktorskie.

W dniach 1–3 marca 2024 roku w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu odbył się V Maraton Teatralny, któremu towarzyszyły dwa branżowe panele dyskusyjne.

Panel „Where are we now?” w sobotę 2 marca dotyczył systemów teatralnych w Europie. W gronie panelistów znaleźli się Karla Mäder z Niemiec, Marina Maleni z Cypru, Kushtrim Sheremeti z Kosowa i Pantelis Flatsousis z Grecji. Rozmowę prowadził Piotr Dobrowolski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pojawiły się również głosy mówiące o rozwiązaniach australijskich i ukraińskich. Dyskusji przysłuchiwał się Robert Gulaczyk – członek Zarządu Głównego Związku Zawodowego Aktorów Polskich.

Z punktu widzenia polskich realiów, ze względu na skalę rozbudowania systemu teatralnego, a tym samym jego przystawalność do krajowych doświadczeń, najciekawszy okazał się głos o rozwiązaniach w niemieckim systemie teatralnym.

W Niemczech od 1846 roku istnieje centralna organizacja teatralna Bühnenverein – jedno z najstarszych i największych stowarzyszeń teatralnych na świecie. Jego członkami są niemal wszystkie teatry państwowe i miejskie, w tym opery, regionalne zespoły teatralne oraz duża liczba teatrów prywatnych. Należą do niego również instytucje państwowe finansujące teatry i orkiestry. Oprócz nich istnieją członkowie nadzwyczajni, tacy jak nadawcy publiczni, a także członkowie indywidualni, np. dyrektorzy.

Bühnenverein postrzega sztukę i kulturę jako nieodzowną część ludzkiego życia. Kluczowe zadania tej organizacji obejmują przyszły kształt teatru zespołowego i repertuarowego, społeczne znaczenie teatru, muzyki i tańca oraz opracowanie nowoczesnej polityki płacowej.

Stowarzyszenie angażuje się we wszystkie kwestie artystyczne, prawne, organizacyjne i polityczne istotne dla teatrów, oper i orkiestr. Służy jako punkt kontaktowy dla swoich członków i ogółu społeczeństwa w kontekście kultury, a także rządu federalnego, krajów związkowych i gmin. Jako stowarzyszenie pracodawców Bühnenverein zawiera układy zbiorowe z różnymi związkami zawodowymi dla pracowników artystycznych teatrów i orkiestr. Dzięki temu ma znaczący wpływ na politykę płacową w kręgach kulturalnych.

3 marca natomiast odbyła się rozmowa „What is the future?” o potencjalnych możliwościach rozwoju sektora teatralnego w Polsce. Jednym z panelistów, jako przedstawiciel ZZAP, był Robert Gulaczyk. W rozmowie wzięli również udział Pamela Leończyk i Radosław Stępień – przedstawiciele Gildii Reżyserek i Reżyserów Teatralnych, Bartosz Zaczykiewicz ze Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów, Piotr Kruszczyński z Unii Polskich Teatrów oraz Piotr B. Jędrzejczak z ZASP-u. Dyskusję moderowała Dorota Buchwald – wieloletnia badaczka i dokumentalistka polskiego teatru.

W rozmowie poruszane były wątki dotyczące celowości powstania specjalistycznej Ustawy o teatrze, finansowania kultury, umożliwienie większego pola działalności dla organizacji pozarządowych zajmujących się teatrem i tańcem, szkolnictwa artystycznego. Tematem, który najbardziej rozgrzał dyskusję, była wizja odejścia od stałych zespołów teatralnych, ich zachowania lub wprowadzenia systemu mieszanego. Rozbieżności na tym polu są spore. ZZAP niezmiennie stoi na stanowisku, że stałe zespoły teatralne są dziedzictwem i ogromną siłą polskich teatrów repertuarowych.

W czwartek 29 lutego 2024 odbył się briefing prasowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bartłomieja Sienkiewicza, podczas którego ogłoszono wprowadzenie tantiem z internetu do projektu ustawy o nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw (UC6). Wcześniejszy projekt, dokonujący implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, zwanej popularnie „Dyrektywą DSM”, pominął tę kwestię, co wzbudziło protest środowisk twórczych, na czele z młodymi filmowcami.

Był w nie zaangażowany również Związek Zawodowy Aktorów Polskich. Dzisiejsza konferencja prasowa i spotkanie z Kołem Młodych Stowarzyszenia Filmowców Polskich były finałem publicznych konsultacji branżowych dotyczących wspomnianego projektu, które miały miejsce w drugiej połowie lutego 2024 r. i w których brał udział także ZZAP, przedstawiając szczegółową opinię prawną na temat proponowanej przez środowiska artystyczne zmiany w projekcie ustawy UC6.

Minister podkreślił, że przyspieszony tryb związany z konsultacjami i złożeniem przez MKiDN projektu do Sejmu wynika także z groźby kar związanych z brakiem implementacji dyrektywy DSM. W przypadku braku podjęcie inicjatywy legislacyjnej do 10 stycznia 2024 r. Polska musiałaby płacić 33 mln euro kary dziennie, w związku ze skargą Komisji Europejskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE na nasz kraj jako ostatni w Unii Europejskiej, który nie dokonał wdrożenia dyrektywy DSM.  Obecnie jest szansa, że uda się tego uniknąć. 29 lutego br. projekt ustawy przyjął, zgodnie ze słowami ministra Sienkiewicza, ostateczny kształt. Projekt zostanie teraz przygotowany w trybie pilnym przez MKiDN do złożenia w Sejmie, gdzie będzie rozpatrywany w poszczególnych komisjach. Ich posiedzenia są jawne, co, jak podkreślił minister, umożliwi zorientowanie się, kto jest za, a kto przeciw rozwiązaniu wprowadzającemu tantiemy dla twórców związanych z eksploatacją dzieł filmowych na platformach streamingowych. Co ważne, ich przedstawiciele, inaczej niż w przypadku rządu i MKiDN poprzedniej kadencji nie kontaktowali się ani z ministrem Sienkiewiczem, ani premierem Donaldem Tuskiem. W momencie uchwalenia ustawy w Sejmie rola ustawodawcy się kończy i dokładne sposoby jej wdrożenia, w tym wysokość tantiem, o co zapytano podczas konferencji prasowej, będzie już w gestii OZZ – Organizacji Zbiorowego Zarządzania, jak SFP – ZAPA, czyli Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych działający przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich, czy ZASP – Związek Artystów Scen Polskich. Więcej informacji na temat działalności organizacji zbiorowego zarządzenia  w Polsce wraz z ich spisem dostępnych jest na stronie Legalna Kultura: https://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/organizacje-zbiorowego-zarzadzania#gsc.tab=0

W czwartek 22 lutego 2024 r. artyści ze Stowarzyszenia Filmowców Polskich, Koła Młodych SFP oraz Związku Zawodowego Filmowców Polskich zostali zaproszeni przez posłanki Klubu Parlamentarnego Lewica, Darię Gosek-Popiołek i Dorotę Olko na posiedzenie Sejmu, podczas którego polityczki zadały pytanie dotyczące nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Pytanie dotyczyło w szczególności zabezpieczenia praw twórców poprzez tworzenie instrumentów prawnych, które umożliwiłyby twórcom egzekwowanie tantiem za eksploatację ich utworów, między innymi w serwisach streamingowych, zgodnie z unijną dyrektywą 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, tzw. dyrektywą DSM. W imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odpowiedziała na nie sekretarz stanu w tym ministerstwie, Joanna Scheuring-Wielgus. Polityczka poinformowała, że wprowadzenie powyższej nowelizacji, za pomocą której wdrożona zostałaby dyrektywa DSM, jest obecnie priorytetem MKiDN, także ze względu na olbrzymie kary finansowe dla Polski związane z kilkuletnim opóźnieniem w dopasowaniu krajowej legislacji do prawa UE.  Według jej słów są kraje (jak Belgia, Słowenia i Włochy), które zmodyfikowały jej brzmienie, wprowadzając zapis na temat tantiem i takie, które tego nie zrobiły. Polityczka podkreślała, że dyrektywa 2019/790 dotyczy wszystkich osób wykonujących zawody twórcze i wykonawcze (związane z tworzeniem dzieła), czyli oprócz filmowców, najaktywniej zaangażowanych w tę sprawę, także aktorów, pisarzy i dziennikarzy. Ponadto zaakcentowała, że DDSM daje im uprawnienia pozwalające oszacować, ile, w jakim czasie oraz w jaki sposób eksploatowane były ich utwory.

Niestety w tonie wypowiedzi min. Scheuring-Wielgus i zwróceniu przez nią uwagi na inne możliwości systemowego wsparcia twórców – jak nowe sposoby finansowania, ulgi podatkowe i opłata reprograficzna (przypomnijmy, że ma ona powrócić do zapisów ustawy o artystach zawodowych, której projekt obecne władze MKiDN wycofały niedawno z Sejmu) – słychać inne od oczekiwanego przez środowiska twórcze rozłożenie akcentów. Tantiemy nie są w tym myśleniu sprawą główną i najważniejszą, a jedną z wielu składowych. Niepokoi też podkreślanie przez polityczkę kwestii tego, że dyrektywa DSM daje państwom unijnym dowolność wprowadzenia tantiem z internetu lub jego braku. W późniejszej rozmowie wideo dla „Gazety Wyborczej” z Arkadiuszem Gruszczyńskim, która odbyła się na sejmowym korytarzu, min. Scheuring-Wielgus wprost dała do zrozumienia, że losy nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych o kontekst cyfrowy są już przesądzone i że zabraknie w niej kwestii tantiem dla twórców. Dlaczego więc MKiDN rozpisało publiczne konsultacje tego projektu, zwracając się między innymi do ZZAP? Nie wiadomo. Walka dalej trwa.

Co ważne, tego samego dnia, już po posiedzeniu w Sejmie, na jego terenie odbyła się konferencja prasowa przywołanych posłanek Lewicy z udziałem zaproszonych przez nie artystów ze SFP, Koła Młodych SFP i ZZAP, którzy mogli poinformować opinię publiczną o swoich racjach i wyrazić swoje stanowisko.