Wyniki wyszukiwania dla zapytania „”

Z dumą ogłaszamy otwarcie naboru do pierwszej edycji Nagród Związku Zawodowego Aktorów Polskich (ZZAP) – wyjątkowego wyróżnienia, które powstało z potrzeby środowiska, dla środowiska!

Od 1 do 20 lipca 2025 roku każdy może zgłosić swoje propozycje nominacji za pomocą specjalnego formularza – https://bit.ly/44sSiVp. Nominowane mogą być również osoby spoza ZZAP.

Po tym czasie wybrana wewnętrznie Kapituła zdecyduje o wyborze 5 nominacji w każdej z kategorii, a decydujący głos należeć będzie do członkiń i członków ZZAP, którzy w głosowaniu online w terminie 25 sierpnia – 10 września 2025 r. wyłonią laureatki i laureatów.

Wręczenie nagród odbędzie się podczas uroczystej Gali ZZAP, 23 września 2025 roku w Hotelu Mercure w Gdyni, w ramach 50. edycji Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych.

Kategorie Nagród ZZAP 2025:

1. Inspirująca aktorka na ekranie
2. Inspirujący aktor na ekranie
3. Inspirujący debiut aktorski
4. Wspierająca reżyserka obsady / Wspierający reżyser obsady

To wyróżnienia dla osób, których ekranowa obecność miała prawdziwą siłę oddziaływania – nie tylko artystyczną, ale też ludzką. To nagroda również dla tych, którzy swoją pracą budują jakość, równość, szacunek i solidarność w naszej branży.

REGULAMIN NAGRODY ZZAP 2025

MAMY TO! ZASADY PRACY PRZY PRODUKCJACH FILMOWYCH I SERIALOWYCH PODPISANE!
 

Po trzech latach rozmów, kilkanaście najważniejszych organizacji działających na polskim rynku audiowizualnym podpisało 6 maja 2025 roku porozumienie rekomendujące „Zasady Pracy Przy Produkcjach Filmowych i Serialowych”.

Podpisanie porozumienia rekomendującego „Zasady pracy przy produkcjach filmowych i serialowych” jest przełomowym krokiem w kierunku poprawy warunków pracy w branży audiowizualnej. Związek Zawodowy Aktorów Polskich był jednym z sygnatariuszy tego ważnego dokumentu, reprezentowała nas Wiceprzewodnicząca ZG – Anna Grycewicz.

To wiekopomne wydarzenie pokazało, że współpraca różnych środowisk zawodowych ma realną siłę sprawczą i może prowadzić do konkretnych, pozytywnych zmian.

Warto pamiętać, że jako Związek Zawodowy Aktorów Polskich prowadzimy nieustanną, często niewidoczną na co dzień pracę – tworzenie jednego dokumentu to nierzadko efekt wielu lat zakulisowych działań: rozmów, spotkań, negocjacji i konsekwentnego budowania dialogu – dlatego, zanim pojawi się pytanie „co daje mi Związek?”, warto dostrzec wysiłek, jaki stoi za każdą realną zmianą.

Sygnatariusze Porozumienia:

Gildia Montażu i Postprodukcji GMP
Gildia Polskich Charakteryzatorów
Gildia Polskich Reżyserek i Reżyserów Obsady
Gildia Scenarzystów Polskich
Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych
Polska Gildia Producentów
Polskie Stowarzyszenie Montażystów PSM
Stowarzyszenie Autorek i Autorów Zdjęć Filmowych (PSC)
Stowarzyszenie Filmowców Polskich SFP
Stowarzyszenie Twórczyń Filmowych
Związek Zawodowy Aktorów Polskich
Związek Zawodowy Filmowców ZZF
Związek Zawodowy – Gildia Reżyserów Polskich

– Podziękowania dla nas wszystkich i dla Was wszystkich, którzy pracowaliśmy nad tym dokumentem. Witek ukłony dla Ciebie. Pamiętam pierwsze rozmowy nad tym dokumentem. Wiele się od tego czasu zmieniło. To przede wszystkim pokazuje, że jesteśmy jedną ekipą i myślę, że to jest najważniejsze. Szanujmy wzajemnie swoją pracę, a będzie dobrze. Działajmy we wspólnym celu! Dziękuję! – mówiła Anna Grycewicz, Wiceprzewodnicząca Związku Zawodowego Aktorów Polskich.

– Jestem bardzo szczęśliwy, bo zapisy, które zawarliśmy wspólnie w „Zasadach Pracy Przy Produkcjach Filmowych i Serialowych” są dla nas niezwykle ważne. Ze względu na specyfikę tego zawodu, wielu filmowców pracuje na umowach cywilnoprawnych, które nie dają takiej ochrony pracownikom jak umowy o pracę. Kochamy robić filmy, ale kochamy też nasze rodzimy, przyjaciół i czas wolny, który możemy z nim spędzać. To porozumienie, szanujące nasze wzajemne potrzeby, pozwoli nam osiągnąć równowagę między naszym życiem zawodowym i prywatnym. Dziękuję wszystkim za merytoryczne rozmowy, które spuentowały się w tym dokumencie. To ogromny sukces całego środowiska filmowego – mówił Witold Płóciennik, przewodniczący Zarządu Związku Zawodowego Filmowców oraz inicjator powstania „Zasad Pracy Przy Produkcjach Filmowych i Serialowych”.

POBIERZ DOKUMENT

fot. Wojciech Olkuśnik / SFP
 

To dopiero początek. Razem możemy więcej!

NOWE WŁADZE KRAJOWE ZZAP!

Mamy to!  14 kwietnia 2025 roku w Warszawie odbyło się Walne Zebranie Delegatów Związku Zawodowego Aktorów Polskich.
Delegatki i Delegaci z całego kraju dokonali wyboru nowych Władz Krajowych ZZAP na kadencję 2025–2029.

To symboliczne i rzeczywiste nowe otwarcie – czas zmian, które, mamy nadzieję, jeszcze bardziej umocnią nasz Związek i pozwolą mu jeszcze skuteczniej działać na rzecz środowiska aktorskiego.

 Dziękujemy wszystkim Delegatom i Delegatkom za udział, energię i zaufanie!

Poniżej prezentujemy skład nowo wybranych władz:
 Przewodniczący Zarządu Głównego: Robert Gulaczyk

 Członkowie/Członkinie Zarządu Głównego:
– Konrad Michalak
– Kazimierz Wysota
– Anna Grycewicz
– Łukasz Gosławski
– Chrystian Talik
– Karol Kadłubiec
– Małgorzata Lipmann
– Agata Sobota
– Sławomir Głazek
– Wojciech Jaworski
– Tomasz Kuliberda

 Członkowie/Członkinie Krajowej Komisji Rewizyjnej:
– Maksymilian Rogacki
– Maciej Mydlak
– Aleksandra Bożek
– Anna Lobedan
– Adam Hajduczenia

Pragniemy również ogromnie podziękować osobom, które przez ostatnie lata pełniły najważniejsze funkcje w ZZAP, a nie zdecydowały się kandydować ponownie, są to: Anna Toporski, Paweł Lipnicki oraz Maja Barełkowska.
 

Razem budujemy silny ZZAP! 
 

fot. Marcin Wziontek

W dniach 9 –10 grudnia w Muzeum Chopina przy Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina w Warszawie odbyło się międzynarodowe seminarium z cyklu „Live Performance Capacity Building”, poświęcone zagadnieniu sztucznej inteligencji (AI). Spotkanie zorganizowane zostało przez UNI global union we współpracy z Pearle* Live Performance Europe oraz FIA – International Federation of Actors, ze wsparciem Unii Europejskiej.

W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele związków zawodowych i organizacji branżowych zrzeszających artystów, a także innych pracowników kultury, działających w całej Europie, tzw. partnerów społecznych. ZZAP reprezentowali wiceprzewodniczący Zarządu Głównego Konrad Michalak oraz koordynatorka kreatywna projektów Julia Hoczyk.

Seminarium składało się z kilku modułów. Na pierwszy dzień złożyły się prezentacje o charakterze teoretyczno-prawnym, niepozbawione jednak odniesień do praktyki. Agnieszka Paczyńska, badaczka współpracująca z FIA w kontekście dialogu społecznego, zaprezentowała najważniejsze elementy i wnioski z raportu „AI unplugged: the perspective of the live performance sector”. Kluczowa dla całego wydarzenia była zawarta także w powyższym tekście definicja sztucznej inteligencji według OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju):

„System sztucznej to jako system maszynowy, który dla celów jawnych lub ukrytych dokonuje wniosków na podstawie otrzymanych danych wejściowych (tzw. input), w jaki sposób generować dane wyjściowe (tzw. output), takie jak prognozy, treści, zalecenia lub decyzje, które mogą wpływać na środowisko fizyczne lub wirtualne. Różne systemy sztucznej inteligencji różnią się poziomem autonomii i zdolności adaptacyjnych po wdrożeniu”.

W raporcie znalazło się:

· krótkie zestawienie możliwych zastosowań sztucznej inteligencji w sektorze sztuk performatywnych; zarysowanie pola prawnego w odniesieniu do AI, w tym takich zagadnień jak trenowanie modeli sztucznej inteligencji, transparentność i wynagrodzenie;

· dotychczasowe stanowiska partnerów społecznych w sprawie AI w kulturze i sztuce (dokumenty i rekomendacje);

· możliwości zastosowania sztucznej inteligencji w tym obszarze;

· ryzyka związane z ekspansją sztucznej inteligencji ryzyka;

· wnioski i rekomendacje na przyszłość, z zaznaczeniem, że AI ACT to unijne rozporządzenie, które jest początkiem drogi w stronę regulacji związanych ze sztuczną inteligencja w sektorze kultury i sztuki w Europie, a nie jej końcem.

Wątek regulacji prawnych, możliwości i zagrożeń związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w sektorze kreatywnym kontynuowała prawniczka Gabriela Kadlecová w niezwykle kompleksowym i całościowym wystąpieniu „Legal impacts of AI in the live performance sector”. W swojej prezentacji przedstawiła najważniejsze narzędzia AI wykorzystywane zarówno w sektorze kultury i sztuki, jak i powszechnie. Omówiła także ryzyka z nimi związane oraz to, w jaki sposób AI ACT oraz AI Liability Directive (dyrektywa UE dotycząca odpowiedzialności za błędy AI) i kolejne regulacje będą starały się im zapobiec. Przywołała przy tym obecne prawodawstwo na poziomie unijnym (mające odzwierciedlenie w legislacji poszczególnych krajów), które można odnieść do AI, jak m.in.

· regulacje prawne w zakresie prawa autorskiego i własności intelektualnej

· prawa osobiste

· ochrona danych osobowych

· prawo pracy

· zapobiegania dyskryminacji

Zestawiała je z planowanymi w tych zakresach regulacjami na poziomie unijnym, które będą wdrażane w latach 2025–2027 oprócz podstawowych aktów prawnych związanych bezpośrednio z AI.

Prelegentka przedstawiła też systemy i praktyki AI w podziale na kilka kategorii: zakazane, stwarzające wysokie ryzyko, ogólnego zastosowania oraz inne. Wszystkie z nich, poza, co jasne, pierwszym, odnosiła do istniejących i planowanych regulacji prawnych na poziomie unijnym. Dla przykładu AI ogólnego zastosowania, czyli m.in. ChatGPT, Midjourney i Gemini będą dozwolone pod warunkiem:

· prowadzenia dokumentacji technicznej;

· zgodności z dyrektywą o prawach autorskich;

· zapobiegania generowaniu nielegalnych treści;

· publikowania informacji o treściach na których dany system został przeszkolony.

Ma to zostać uregulowane poprzez zasady transparentności, bezpieczeństwa i uczciwości/ rzetelności (fairness), nad których wdrożeniem od sierpnia 2025 pracuje European AI Office. Omówiła także kwestię dotyczącą możliwego wykorzystania pracy twórczej poszczególnych osób do trenowania modeli AI, z przywołaniem tzw. text and data mining, czyli wyjątku dotyczącego eksploracji tekstów i danych. Wyjątek obowiązuje tylko wtedy, gdy nie zostało to wyraźnie zastrzeżone przez podmioty praw i gdy dzieje się to w odpowiedni sposób (zgodnie z dyrektywą DSM). Przytoczyła możliwe kontrowersje i implikacje prawne dotyczące powyższego wyjątku i dotychczasowe działania wybranych organizacji społecznych i artystów na tym polu. Zaprezentowała możliwe, jeszcze nieuregulowane metody, za pomocą których można wyrazić swój sprzeciw wobec powyższego wyjątku (jest to tzw. opcja opt-out), a także sprawdzić, czy nasze prace zostały wykorzystane do trenowania sztucznej inteligencji. W wystąpieniu Kadlecovej, podobnie jak wcześniej w raporcie Paczyńskiej i w otwartej dyskusji uczestników wydarzenia, pojawiły się kwestie związane z oznaczaniem dzieł zrealizowanych z użyciem sztucznej inteligencji (w tym – stopnia jej wykorzystania).

Podobne zagadnienia powróciły kolejnego dnia podczas porannej prezentacji z NTGent w Belgii oraz panelu z udziałem artystów, którzy w swojej pracy korzystają z narzędzi AI. W dyskusji prowadzonej przez Dearbhal Murphy, zastępczynię sekretarza generalnego FIA, wzięli udział:

· Marius Steffens, realizator światła i menedżer projektów, związany z Chauvet lighting oraz największym związkiem zawodowym w Niemczech – ver.di;

· Bertalan Temesi, muzyk z Węgier, należący do MZTSZ (Związku Węgierskich Muzyków i Tancerzy);

· dwójka choreografów i tancerzy: Zuzanna Kasprzyk z Polski i Alexander Quetell z Niemiec, związany z niemieckim związkiem artystów scenicznych GDBA.

Paneliści podzielili się swoim zróżnicowanym doświadczeniem dotyczącym pracy z AI – od pierwszego kontaktu z narzędziami sztucznej inteligencji do świadomej z nimi pracy, np. w celu jej przyspieszenia i zwiększenia efektywności, tam, gdzie nie jest wymagana kreatywność, aż po realizacje spektakli z wykorzystaniem AI. Swoimi zmaganiami twórczymi w ostatnim aspekcie podzieliła się Zuzanna Kasprzyk, która w 2023 wspólnie z Andrzejem Molendą i Pawłem Gralą przygotowała spektakl „CyberWill” z użyciem ChataGPT jako jednego z wirtualnych performerów. Okazało się, że nie jest to narzędzie idealne, a co więcej, podszyte wieloma uprzedzeniami. Kwestie możliwych zagrożeń związanych ze stereotypizacją, choćby płciową, czy rasową, pojawiały się także w wystąpieniach dzień wcześniej. Warto więc zaznaczyć, że obecnie narzędzia AI nie są pod tym względem transparentne i planowane przepisy prawa mają to zmienić. Wszystko zależy od tego, na jakich danych i w jaki sposób trenowane są dane modele sztucznej inteligencji.

Podkreślano także szybkie starzenie się kolejnych wersji poszczególnych programów/narzędzi, a tym samym konieczność aktualizacji prac wykonanych przy wykorzystaniu wersji wcześniejszych. Choreograf Alexander Quetell zaproponował uczestnikom krótkie ćwiczenia, które pozwoliły na własnym ciele zrozumieć wciąż (na szczęście!) istniejącą przewagę człowieka nad AI, związaną z tzw. czuciem głębokim (propriocepcją) i somatycznym odbiorem świata.

W dalszej części spotkania odbyła się dyskusja panelowa na temat wpływu sztucznej inteligencji na zadania administracyjne, komunikację, marketing itp. Na dyskusję złożyły się prezentacje Tiny Lorenz kierowniczka Department Artistic Research & Development „Hertzlab” ZKM | Center for Art and Media w Karlsruhe, Siny Schmidt, koordynatorki projektu „Smart Theater Service”z DBV (Deutscher Bühnenverein reprezentujący ponad 400 teatrów i zespołów teatralnych, baletowych oraz orkiestr w Niemczech), Katrijn De Wit, kierowniczka komunikacji i marketing z DeSingel arts venuew Antwerpii. Towarzyszyła im rozmowa między prelegentkami, a całość poprowadziła Anita Debaere, dyrektorka Pearle*. Podczas panelu można było dowiedzieć się bardzo szczegółowo, w jaki sposób narzędzia AI mogą usprawnić pracę badawczą i administracyjną, poprzez tworzenie zintegrowanych systemów baz danych i współdzielonych procesów pracy. Dzięki temu poszczególne działy w instytucjach teatralnych, nowoczesnych centrach kultury i sztuki itp. nie zostają zostawione same z poszczególnymi projektami i problemami. Każdy aspekt działalności instytucji zostaje wpisany w całościowy i zespołowy proces pracy na jej rzecz, również w kontekście projektowania treści cyfrowych. Co ważne, w procesie tym uwzględnione jest także szeroko zakrojone myślenie o publiczności, badanie jej nawyków, przyzwyczajeń, sposobów zachowania zarówno w środowisku realnym – w instytucji, jak i wirtualnym – na stronie internetowej, czy w aplikacji. Warto jednak podkreślić, że tak duże zmiany nie zachodzą z dnia na dzień – dla przykładu w DeSingel, proces transformacji cyfrowej całej organizacji zajął 10 lat i wciąż, w mniejszym zakresie, jest kontynuowany.

*** Seminarium w Warszawie było jednym ze stałego cyklu międzynarodowych seminariów dotyczących sektora sztuk performatywnych. Kolejne spotkanie zaplanowane jest w przyszłym roku i w ostatniej części spotkania uczestnicy mogli zgłosić swoje propozycje tematyczne związane z wyłonionymi wcześniej w ankiecie obszarami.

Artystycznym finałem wydarzenia był recital fortepianowy w wykonaniu Krzysztofa Wiercińskiego.

22 października 2024 r. w cyklu debat przed nadchodzącym współKongresem Kultury odbyła się debata on-line poświęcona ustawie o zabezpieczeniu społecznym osób wykonujących zawód artystyczny. Uczestniczyli w niej Maciej Dydo i Adrianna Szubielska-Malińska z Departamentu Prawa Autorskiego i Filmu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, opiekuni procesu legislacyjnego tej ustawy. Spotkanie poprowadziła Marta Miłoszewska z Gildii Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych.

W pierwszej części przedstawiciele DPAiF zaprezentowali kluczowe założenia projektu, w drugiej aktywni uczestnicy debaty na ZOOM-ie, reprezentujący szeroko rozumiane środowisko artystyczne, mogli zadawać pytania.

Najważniejsze założenia projektu ustawy:

1. Punktem wyjścia dla ustawy stał się raport Policzone i policzeni. Artyści, twórcy i wykonawcy w Polsce 2024, zrealizowany przez zespół pod kierunkiem prof. Doroty Ilczuk i Anny Karpińskiej z Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Wedle zebranych danych środowisko artystów, artystek, twórców, twórczyń oraz wykonawców i wykonawczyń w Polsce liczy ok. 62,4 tys. osób. Z tej grupy ok. 69% ma dochody poniżej średniego wynagrodzenia w Polsce, 30% – poniżej wynagrodzenia minimalnego. Tylko 8% osób zatrudnionych jest w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony, aż 51% – w oparciu o umowy o dzieło i zlecenia.

 

2. Ustawa będzie miała na celu „wpięcie” do systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych tych artystów, którzy do tej pory nie mieli takiej możliwości, osiągane dochody nie pozwalały im bowiem na dobrowolne ubezpieczenie. Ustawa ma zasypać tę systemową lukę. Wedle szacunków MKiDN obejmie ona połowę wszystkich artystów pracujących w Polsce, czyli ponad 30 tys. osób.

 

3. Artyści zyskają:

• zasiłki chorobowe (L4)
• zasiłki macierzyńskie i tacierzyńskie
• rentę z tytułu niezdolności do pracy
• prawo do emerytury

 

4. Uprawnione do skorzystania z dopłat do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych będą wszystkie osoby, które i spełnią określone kryteria dochodowe, podane już podczas konferencji prasowej ministry Hanny Wróblewskiej, a wcześniej uzyskają status artysty zawodowego. W 2025 r. będzie to 5832,50 zł brutto, od 2026 r. – 6337,50 zł, znacząco więcej, ponieważ zmieni się sposób naliczania płacy minimalnej, która odtąd będzie wynosiła 55% średniego wynagrodzenia w Polsce.

 

5. Ustawodawcy biorą pod uwagę ogromne zróżnicowanie dochodów indywidualnych artystów i artystek w stosunku rocznym i kilkuletnim, dlatego kryterium dla dopłat do ubezpieczenia będzie dochód z ostatnich 3 lat. Będzie to dochód całościowy, dotyczący także pracy zarobkowej, która nie jest pracą artystyczną. W przypadku, gdy dochód osiągany jest wyłącznie z tytułu umów o dzieło i osoba spełnia kryteria dochodowe, dopłata do ubezpieczenia wynosić będzie 100%.

 

6. Przyznawaniem statusu będą zajmować się Komisje Opiniujące, działające w ramach nowo powołanego Instytutu Artysty Zawodowego (IAZ) w strukturach MKiDN. W skład Komisji Opiniujących wejdą przedstawiciele środowisk twórczych i artystycznych (90 osób) oraz przedstawiciele MKiDN, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i ZUS (24 osoby). Z tej puli będą wyłaniane 3-osobowe zespoły, które będą podejmowały decyzje o przyznaniu statusu artysty. Co ważne, decyzje te będą dotyczyły jedynie wykonywanego zawodu (w ciągu ostatnich 3 lat, dorobek twórczy jako weryfikator) i wynikających z tego faktu systemowych uprawnień. Oceny nie będą miały charakteru merytoryczno-wartościującego, status artysty nie zastąpi więc certyfikatów stricte.

 

7. Status artysty zawodowego będzie przyznawany na okres 5 lat, po tym czasie będzie musiał zostać ponownie zweryfikowany. Po 10 latach status zostanie przyznany dożywotnio, ale beneficjenci ustawy będą musieli informować o każdej zmianie swojej sytuacji zawodowej. Ustawodawcy uwzględniają także: możliwość przerwy w wykonywaniu zawodu, nie większą jednak niż 5 lat; przerwę spowodowaną urlopem macierzyńskim i tacierzyńskim.

 

8. Od decyzji Komisji Opiniującej będzie przysługiwało odwołanie, zgodnie z trybem administracyjnym: do dyrektora IAZ, do MKiDN, a jeśli ta droga zawiedzie – do WSA (Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego).

 

9. Projekt ustawy przewiduje także system jednorazowych zapomóg dla artystów i twórców w trudnej sytuacji materialnej.

 

10. Źródłem finansowania dopłaty do składek społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego będzie Fundusz Wsparcia Artystów Zawodowych. Środki pochodzić będą wyłącznie z budżetu państwa i reprezentanci DPAiF wyrażają nadzieję, że nie wpłynie to na zmniejszenie budżetu przeznaczonego na dotychczasową działalność MKiDN.

 

11. Szacowane koszty realizacji zobowiązań wynikających z ustawy w 2025 r. wynosić będą ok. 500 mln zł, z czego 290 mln zł – na dopłaty i zapomogi. Pozostała koszty będą związane z obsługą administracyjną.

 

12. Kalendarz prac nad projektem ustawy:

• listopad/grudzień 2024 r. – otwarte konsultacje społeczne
• styczeń 2025 – przesłanie projektu ustawy do uzgodnień międzyresortowych
• luty 2025 r. – wniesienie projektu do SKRM (Stałego Komitetu Rady Ministrów)
• I kwartał 2025 r. – przedłożenie projektu radzie Ministrów

 

Ważne! Uwagi do opublikowanego w projektu ustawy mogą zgłaszać wszystkie organizacje twórcze, również takie, do których DPAiF nie skieruje bezpośredniego zaproszenia do konsultacji. Są one również otwarte dla osób indywidualnych.

O dalszych pracach związanych z ustawą będziemy Was informować na bieżąco.

Osoby zainteresowane bardziej szczegółowymi informacjami zapraszamy do zapoznania się z zapisem debaty na profilu FB TRAFO w Szczecinie – gospodarza spotkania: https://fb.watch/vnGAxCyvJg/

 

 

 

 

Z niezwykłą satysfakcją dzielimy się informacją, że 14 sierpnia 2024 roku Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy o ochronie baz danych oraz ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi.

Zwieńczyło to wieloletnie starania całego środowiska artystycznego, szczególnie zintensyfikowane w ciągu ostatnich kilku miesięcy w działaniach środowiskowej koalicji tantiemyzinternetu.pl, zainicjowanej przez SFP-ZAPA, w które aktywnie zaangażowany był od początku także Związek Zawodowy Aktorów Polskich.Oprócz tantiem z Internetu dla twórców (prawa do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym) ustawa reguluje także m.in. kwestie wynagrodzenia z tytułu reemitowania  utworów audiowizualnych. Wprowadzenie tych zapisów to ogromny sukces środowiska twórczego i kreatywnego w Polsce. Gratulujemy wszystkim, którzy walczyli o te zmiany!

Informacja prasowa na temat ustawy opublikowana przez kancelarię Prezydenta RP:

Celem ustawy jest zapewnienie spójności przepisów krajowych przepisami dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 17 kwietnia 2019 r.:

1) dyrektywy 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 82), oraz

2) dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 92).

Aby zrealizować wyżej wymieniony cel ustawodawca znowelizował ustawę z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawę z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych.

W ustawie uregulowano kwestie związane m.in. z ujednoliceniem zasad licencjowania usług reemitowania utworów oraz rozpowszechnianiem programów radiowych i telewizyjnych udostępnionych w drodze wprowadzenia bezpośredniego. Wprowadzono także dozwolony użytek na potrzeby naukowe, dydaktyczne i zachowania zbiorów, rozszerzoną licencje zbiorową, nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy oraz nową postać dozwolonego użytku baz danych objętych ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Ustawa wprowadza przepisy dookreślające konieczność zagwarantowania twórcom godziwego i odpowiedniego do zakresu udzielonego prawa, charakteru i zakresu korzystania oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu wynagrodzenia. Współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy będą uprawnieni m.in. do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym oraz stosownego wynagrodzenia z tytułu reemitowania utworu. W ustawie określono także, że artyści wykonawcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-

muzycznego, w tym artyści wykonawcy opracowania takiego utworu, będą uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Przepisy umożliwiają przeprowadzenie mediacji między wydawcami a platformami cyfrowymi w przedmiocie określenia wynagrodzenia. Organem właściwym dla przeprowadzenia tych mediacji będzie Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Ustawa co do zasady ma wejść w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 21, który wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia (jest to przepis określający, że artyści wykonawcy utworu literackiego, publicystycznego, naukowego, muzycznego lub słowno-muzycznego będą uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym).

W lipcu odbyło się wiele oficjalnych działań związanych z procesem legislacyjnym dotyczącym rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw, miały one na celu dyskusję nad proponowanymi przez poszczególne gremia zawodowe oraz parlamentarzystów poprawkami do projektu. Poniżej prezentujemy zestawienie tych działań w porządku chronologicznym:

• 11 lipca w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej (RP) odbyło się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu. Była na nim obecna także reprezentacja środowiskowej koalicji filmowej tantiemyzinternetu.pl. W imieniu aktorów głos zabrał Maksymilian Rogacki, Przewodniczący Zarządu Głównego ZZAP Związek Zawodowy Aktorów Polskich, który tak jak jego poprzednicy sprzeciwiał się poprawce zmieniającej definicje reemisji i nadawania. Więcej informacji: https://zzap.intui.eu/aktualnosci/wnioski-po-posiedzeniu-senackiej-komisji-kultury-i-srodkow-przekazu/ 
• 23 lipca – ponowne posiedzenie Komisji Kultury i środków Przekazu w Senacie, z udziałem przedstawicieli środowiskowej koalicji filmowej. Senatorowie i senatorki przyjęli projekt bez poprawek;
• 24 lipca – posiedzenie Senatu RP i głosowanie nad projektem ustawy. Przyjęcie projektu ustawy z uwzględnieniem zapisów dotyczących tantiem z Internetu i reemisji oraz poprawek postulowanych przez wydawców i dziennikarzy;
• 25 lipca – posiedzenie sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu;
• 26 lipca – głosowanie nad projektem ustawy w Sejmie RP. Przyjęcie projektu ustawy, z uwzględnieniem poprawek Senatu RP, i przekazanie jej do podpisu Prezydentowi Andrzejowi Dudzie;
• 31 lipca o 15.00 odbyło się spotkanie reprezentantów;  środowiskowej koalicji filmowej z Prezydentem RP p. Andrzejem Dudą. W spotkaniu wziął udział także przewodniczący ZZAP Maksymilian Rogacki. Podczas wizyty przedstawiciele twórców, aktorów i producentów wyjaśniali Prezydentowi znaczenie tej ustawy dla swojej pracy i to, co szczególnie podkreślał Dominik Skoczek z SFP-ZAPA: dzięki jej zapisom możliwe będzie „wyrównanie szans polskich artystów na konkurencyjnym rynku cyfrowej dystrybucji filmów”.  https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/spotkanie-prezydenta-z-przedstawicielami-tworcow,89623

Czekamy już tylko na podpis Prezydenta RP Andrzeja Dudy pod projektem ustawy, która zapewni twórcom tantiemy z Internetu i reemisji.

Dzisiaj, tj. 11 lipca 2024 roku, odbyła się senacka Komisja Kultury i Środków Przekazu, podczas której został omówiony projekt zmiany Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podczas Komisji mogły wypowiedzieć się różne strony i grupy zawodowe zainteresowane proponowanymi zmianami.

W czasie ponad 2,5-godzinnych obrad wypowiedziało się wielu przedstawicieli twórców, producentów, artystów-wykonawców, wydawców i mediów, a także Big Techów i nadawców.

W związku z umową rządu z przedstawicielami mediów – nie odbyło się dziś głosowanie nad poprawkami. Ma się ono odbyć na kolejnej Komisji Kultury i Środków Przekazu zwołanej na 23 lipca o godz. 10:00. Bardzo liczymy na to, że w tym samym tygodniu ustawa w końcu zostanie przegłosowana w Senacie na korzyść dla polskich filmowców i artystów wykonawców!

W imieniu aktorów wypowiedział się na Komisji Maksymilian Rogacki, Przewodniczący Zarządu Głównego ZZAP, przeciwko poprawce ZASP-u zmieniającej definicje reemisji i nadawania:

„W naszej ocenie zmiany te mogą sparaliżować system wypłacania tantiem i postawić nas w jeszcze trudniejszej sytuacji materialnej. Narażanie nas na to uważamy za wręcz szalone. Uważamy, że przepisy z projektu ustawy dają stuprocentową podstawę prawną do osiągnięcia sukcesu w negocjacjach z nadawcami, platformami i sieciami kablowymi oraz jak najszybsze wypłacanie należnych nam tantiem przez reprezentujący nas OZZ. My nie mamy czasu, jesteśmy zawodowcami i z tytułu naszego zawodu oczekujemy na należne nam wynagrodzenie.”

W piątek 28 czerwca 2024 r. w Sejmie RP odbyło się głosowanie nad projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw, wdrażający do polskiego prawa dwie unijne dyrektywy – nr 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, zwaną dyrektywą DSM, oraz dyrektywę satelitarną kablową (SAT-CAB 2). Ustawa została przyjęta.

Jest to wielki sukces całego środowiska artystycznego zrzeszonego w koalicji tantiemyzinternetu, powstałej z inicjatywy Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (SFP ZAPA). Ustawa rozszerza zakres dyrektywy DSM, dzięki czemu polscy twórcy uzyskają tantiemy z tytułu eksploatacji ich autorskich dzieł audiowizualnych oraz dzieł z ich udziałem na platformach VOD /streamingowych, a także tantiemy dla wykonawców audiobooków i słuchowisk. Drugi akt prawny gwarantuje natomiast otrzymywanie tantiem z tytułu reemitowania przez dystrybutorów telewizyjnych sieci kablowych i cyfrowych. W obu przypadkach koniecznie jest pośrednictwo OZZ (Organizacji Zbiorowego Zarządzania). Ostatnia kwestia wzbudziła kontrowersje, ponieważ w ostatniej chwili, podczas drugiego czytania projektu w sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu w środę 26.06.2024 r., jedno z politycznych ugrupowań (partia Polska2050) za pomocą niekorzystnej poprawki dotyczącej definicji reemisji, mogło pozbawić aktorów i twórców dużej części ich tantiem Z definicji została bowiem wyłączona najbardziej popularna technika przekazu programów telewizyjnych określana dotychczas jako wprowadzanie bezpośrednie. ZZAP zasięgnął opinii International Federation of Actors (FIA), która monitorowała proces transpozycji dyrektyw DSM I SAT-CAB 2 w Unii Europejskiej, co pośrednio, wraz argumentami SFP – ZAPA („Przepisy w takim kształcie stanowią zagrożenie dla funkcjonujących od wielu lat na rynku umów z operatorami sieci kablowych i platform satelitarnych, ale także są niezgodne z dyrektywą SAT-CAB 2, którą mają wdrażać”, stało się przyczyną wycofania poprawki:

„Co jest jasne, to fakt, że bezpośrednie wprowadzanie jest teraz pojedynczym aktem komunikacji z publicznością, za który zarówno nadawca, jak i operator kablowy/platforma/dystrybutor są odpowiedzialni (ale nie współodpowiedzialni) i muszą uzyskać zezwolenie od posiadaczy praw do treści. W ten sposób dyrektywa rozwiązuje lukę prawną, która przez długi czas była wykorzystywana przez nadawców i platformy/dystrybutorów/operatorów kablowych w celu uniknięcia płacenia za tego typu transmisję: nadawcy w rzeczywistości argumentowali, że operator sieci był podmiotem dokonującym aktu publicznego udostępniania, podczas gdy ten ostatni sprzeciwiał się, że był jedynie środkiem technicznym, że nie było „jednoczesnej retransmisji” (a zatem nie było potrzeby płacenia przez nich prawa do retransmisji) i że nadawca był jedynym podmiotem odpowiedzialnym. Teraz są nimi obaj. Państwa członkowskie zachowują swobodę w określaniu warunków uzyskiwania zezwoleń od podmiotów praw autorskich i mogą zdecydować się na stosowanie obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie rozliczania praw przez platformy. W rzeczywistości większość państw członkowskich wdrożyła system obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie retransmisji w odniesieniu do działalności dystrybutorów polegającej na transmisji programów otrzymanych w drodze bezpośredniego wprowadzania. Zrobiły to, ponieważ ich działalność polegająca na dystrybucji programów jest taka sama, niezależnie od tego, w jaki sposób otrzymali sygnały.

Każda inna opcja, która może być przewidziana, byłaby błędem. Mogłoby to jedynie dać dodatkowe argumenty operatorom odmawiającym płacenia swojego udziału”.

Projekt ustawy zostanie teraz skierowany do głosowania w Senacie RP, a następnie na podpis Prezydenta.

ZZAP zasięgnął opinii International Federation of Actors (FIA), która monitorowała proces transpozycji dyrektyw DSM I SAT-CAB 2 w Unii Europejskiej. Uzyskaliśmy potwierdzenie naszego stanowiska, podparte następującymi argumentami:

„Co jest jasne, to fakt, że bezpośrednie wprowadzanie jest teraz pojedynczym aktem komunikacji z publicznością, za który zarówno nadawca, jak i operator kablowy/platforma/dystrybutor są odpowiedzialni (ale nie współodpowiedzialni) i muszą uzyskać zezwolenie od posiadaczy praw do treści. W ten sposób dyrektywa rozwiązuje lukę prawną, która przez długi czas była wykorzystywana przez nadawców i platformy/dystrybutorów/operatorów kablowych w celu uniknięcia płacenia za tego typu transmisję: nadawcy w rzeczywistości argumentowali, że operator sieci był podmiotem dokonującym aktu publicznego udostępniania, podczas gdy ten ostatni sprzeciwiał się, że był jedynie środkiem technicznym, że nie było „jednoczesnej retransmisji” (a zatem nie było potrzeby płacenia przez nich prawa do retransmisji) i że nadawca był jedynym podmiotem odpowiedzialnym. Teraz są nimi obaj. Państwa członkowskie zachowują swobodę w określaniu warunków uzyskiwania zezwoleń od podmiotów praw autorskich i mogą zdecydować się na stosowanie obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie rozliczania praw przez platformy. W rzeczywistości większość państw członkowskich wdrożyła system obowiązkowego zbiorowego zarządzania w zakresie retransmisji w odniesieniu do działalności dystrybutorów polegającej na transmisji programów otrzymanych w drodze bezpośredniego wprowadzania. Zrobiły to, ponieważ ich działalność polegająca na dystrybucji programów jest taka sama, niezależnie od tego, w jaki sposób otrzymali sygnały.

Każda inna opcja, która może być przewidziana, byłaby błędem. Mogłoby to jedynie dać dodatkowe argumenty operatorom odmawiającym płacenia swojego udziału”.

19 czerwca 2024 r. sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu podczas II czytania rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw przegłosowała wprowadzenie do projektu postulatów środowiska artystycznego.

Posłanki i posłowie nie mieli zastrzeżeń co do art. 70 ust. 2 pkt 5 projektu, co oznacza pozostawienie tantiem z Internetu bez zmian. Był to główny postulat środowiskowej koalicji zainicjowanej przez SFP – ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych): tantiemyzinternetu.pl. Ponadto do projektu weszły m.in. dwie poprawki zgłoszone przez środowisko aktorskie, głównie ZASP (Związek Artystów Scen Polskich – Stowarzyszenie): tantiemy z reemitowania u nadawców telewizyjnych, w sieciach kablowych, satelitarnych oraz cyfrowych (poprawka art. 70), a także z audiobooków i słuchowisk radiowych (poprawka w art. 86a).

Kolejnymi etapami prac legislacyjnych są II i III czytanie w Sejmie, zatwierdzenie projektu przez Senat i podpis Prezydenta.

We wtorek 11 czerwca podczas posiedzenia sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw. Na posiedzenie zostali zaproszeni reprezentanci środowisk twórczych, sektora kreatywnego w branży medialnej i cyfrowej oraz wydawców.

Obrady poprzedziła pikieta z udziałem organizacji twórczych, w tym ZZAP, zainicjowana przez SFP-ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych) w ramach koalicji „Tantiemy z internetu”. Była ona skupiona na domaganiu się pozostawienia art. 70 ustawy ust. 2 w zaproponowanym przez ustawodawcę kształcie, z dodanym pkt 5, który będzie obejmował „stosowne” wynagrodzenie z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. W ten sposób uwzględnione zostanie pole eksploatacji związane z udostępnianiem filmów i dzieł audiowizualnych w Internecie, przede wszystkim na platformach VOD i w serwisach streamingowych.

Jak ważna jest dla twórców filmowych – od reżyserów, poprzez aktorów, scenarzystów, aż do operatorów i montażystów – kwestia tantiem z Internetu, można było usłyszeć zarówno podczas pikiety, jak i posiedzenia komisji. W czasie manifestacji wypowiadali się tak twórcy ze starszego, jak młodszego i najmłodszego pokolenia, jeszcze przed debiutem (Juliusz Machulski, Małgorzata Szumowska, Paweł Maślona i wielu innych), którzy podkreślali, że jest to równie ważne zarówno dla osób starszych, w wieku emerytalnym, które nie są już aktywne zawodowo, a pracowały sporo w przeszłości, jak i młodszych, które nierzadko mają jeszcze mało ofert pracy i nie są one wystarczająco płatne, ponadto chcą zabezpieczyć swój byt w przyszłości i wyznaczyć dobre praktyki i odpowiednie regulacje jeszcze młodszym artystom. Podobne wątki pojawiły się podczas obrad komisji. Wyraźne ścierały się tu znacząco rozbieżne oczekiwania i potrzeby artystów i pracodawców z sektora kreatywno-medialnego. ZZAP reprezentowali Magdalena Boczarska (wyznaczona do zabrania głosu) , Maria Dębska i Eryk Kulm jr., ZAPA – Dominik Skoczek, SFP – Karolina Bielawska, a Koło Młodych SFP – Elżbieta Benkowska. Oprócz postulatu pozostawienia artykułu 70 ust. 2 w niezmienionym kształcie, z zaproponowanym przez ustawodawcę pkt 5, powracał związany z nim wątek dostosowania przepisów do obecnej rzeczywistości, w tym przede wszystkim godnego wynagrodzenia, proporcjonalnego wobec zysków platform cyfrowych, wydawców, czy producentów. Inaczej przepis nie będzie wystarczający, a zarobki artystów mogą okazać się  bardzo niskie. Będzie to sprawa do rozwiązania przez Organizacje Zbiorowego Zarządzania, które będą zajmować się rozdzielaniem tantiem. Ich działalność również budzi opór i niezrozumienie koncernów medialnych. ZASP wysunął także dodatkowy postulat dotyczący wprowadzenia w artykule 70 ust. 2 także opłat za reemitowanie, czyli tantiem od dystrybutorów płatnej telewizji kablowej i satelitarnej.

Posiedzenie Komisji Kultury i Środków przekazu trwało 5 godzin, wobec licznego grona zaproszonych gości zdecydowano się je znacznie przedłużyć. Głos oddano najpierw gościom, dopiero później parlamentarzystom. Wiadomo już, że nie wszystkie postulowane zmiany da się wprowadzić do projektu, podobnie jak niemożliwe jest pogodzenie niekiedy sprzecznych roszczeń różnych grup interesariuszy. Jednak kwestia tantiem prawdopodobnie nie zostanie usunięta, mimo oporów i zastrzeżeń przedstawicieli pracodawców (platform i koncernów medialnych). Komisja pokazała również, że o tę sprawę trzeba wciąż walczyć i że jest to dopiero wstęp, ponieważ proces legislacyjny w Sejmie potrwa znacznie dłużej. Wiele z postulowanych zmian wykracza poza dyrektywę DSM, która ma zostać wdrożona poprzez przywołany projekt nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dlatego ich ewentualne wprowadzenie zostanie odsunięte w czasie. Co jednak ważne, tantiemy z Internetu są regulacją, która nie wynika wprost z treści dyrektywy i nie wszystkie europejskie kraje zdecydowały się ją wprowadzić. Jeśli zatem się to powiedzie, będzie to ogromny sukces środowisk twórczych w Polsce. Ich przedstawiciele zostaną ponadto zaproszeni do rozmów na temat dalszych zmian w ustawie, niezwiązanych z implementacją dyrektywy DSM, które odbywać się będą w ramach Forum Prawa Autorskiego. Z jednej strony jest to bardzo otwarte podejście władz do kwestii konsultacji publicznych i dialogu społecznego, z drugiej jednak nie należy zapominać, że to jedynie początek drogi. W planach jest kolejne posiedzenie Komisji, a później projekt zostanie skierowany bezpośrednio do Sejmu.

Z projektem ustawy można zapoznać się tu.

Informujemy, że 14 maja 2024 r. rząd przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw z 15 lutego 2024 r. Dwa dni później, 16 maja, projekt został skierowany do Sejmu. Dalszy ciąg procesu legislacyjnego powyższego projektu znajduje się na stronach Sejmu RP.

Projekt dotyczy wdrożenia do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego upoważniających twórców i wykonawców utworów audiowizualnych oraz wykonawców utworów muzycznych i słowno-muzycznych do tantiem z tytułu eksploatacji ich dzieł w Internecie oraz wprowadza nowe prawo pokrewne dla wydawców prasy do korzystania online z ich publikacji prasowych. Procedowaną obecnie wersję projektu poprzedziły szerokie konsultacje społeczne wśród środowisk kreatywnych i twórczych.  Ich ogromnym osiągnięciem, szczególnie branży filmowej, jest modyfikacja artykułu 70 obecnej ustawy, dotyczącego utworów audiowizualnych. W ust. 21 dodano pkt 5 w brzmieniu: „5) stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym”. Oznacza to uwzględnienie tantiem dla twórców i artystów wykonawców (aktorów) z tytułu eksploatacji dzieł audiowizualnych ich autorstwa, współautorstwa lub z ich udziałem w Internecie – m.in. na platformach streamingowych i w serwisach VOD. Przypomnijmy, że ZZAP od początku uczestniczy w środowiskowej koalicji wielu organizacji twórczych na rzecz tantiem z Internetu, zainicjowanej przez SFP-ZAPA (Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych), która najprężniej działała w tej sprawie. Obecnie ważne jest dopilnowanie tego, aby projekt został przyjęty we wniesionym do Sejmu kształcie, a ewentualne zmiany i poprawki powinny być konsultowane z tymi organizacjami.

Szczegółowe informacje na temat tantiem z Internetu dostępne są na stronie:

https://www.tantiemyzinternetu.pl/

Projekt z ustawy wraz z wykazem wszystkich zmian oraz informacje na temat dalszego procesu legislacji można znaleźć na stronie Sejmu RP:

https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf

W drugiej połowie lutego 2024 r. Związek Zawodowy Aktorów Polskich podjął działania mające na celu osiągnięcie równego traktowania aktorów w teatrach bez względu na formę zatrudnienia – umowę o pracę (aktorzy etatowi w zespole teatralnym) lub umowę o dzieło (aktorzy gościnni, angażowani do danego spektaklu).

Praca nad przedstawieniem trwa zwykle od miesiąca do kilku miesięcy. Aktor etatowy dostaje za taką pracę swoją stałą miesięczną pensję w wysokości co najmniej równej najniższej płacy krajowej. Tymczasem często zdarza się, że aktorzy angażowani dodatkowo, spoza stałego zespołu artystycznego, dostają, w miesięcznym przeliczeniu, wynagrodzenie niższe niż wynosi minimalne wynagrodzenie w Polsce. Najbardziej dotyka to osoby o najkrótszym stażu zawodowym, które nie mogą sobie pozwolić na odrzucanie ofert pracy i nie mają wystarczającej pozycji, aby same walczyć o swoje prawo do wyższego wynagrodzenia niż proponowane.

Chcemy zmienić ten niesprawiedliwy stan rzeczy, dlatego wystosowaliśmy apel do dyrektorów teatrów. Zwróciliśmy się także do Koordynatora Do Spraw Równego Traktowania w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krzysztofa Guzowskiego, aby przyjrzał się tej sprawie. Poinformowaliśmy o niej także Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka. Od Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich
otrzymaliśmy informację o wystosowanej przez Zespół do koordynatora Guzowskiego prośbie o ustosunkowanie się do budzącego nasz sprzeciw systemu naliczania wynagrodzenia aktorów i aktorek gościnnych za udział w spektaklach teatralnych. O dalszych działaniach w tej sprawie będzie informować zarówno naszych członków i członkinie, jak i całe środowisko aktorskie.

W dniach 1–3 marca 2024 roku w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu odbył się V Maraton Teatralny, któremu towarzyszyły dwa branżowe panele dyskusyjne.

Panel „Where are we now?” w sobotę 2 marca dotyczył systemów teatralnych w Europie. W gronie panelistów znaleźli się Karla Mäder z Niemiec, Marina Maleni z Cypru, Kushtrim Sheremeti z Kosowa i Pantelis Flatsousis z Grecji. Rozmowę prowadził Piotr Dobrowolski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pojawiły się również głosy mówiące o rozwiązaniach australijskich i ukraińskich. Dyskusji przysłuchiwał się Robert Gulaczyk – członek Zarządu Głównego Związku Zawodowego Aktorów Polskich.

Z punktu widzenia polskich realiów, ze względu na skalę rozbudowania systemu teatralnego, a tym samym jego przystawalność do krajowych doświadczeń, najciekawszy okazał się głos o rozwiązaniach w niemieckim systemie teatralnym.

W Niemczech od 1846 roku istnieje centralna organizacja teatralna Bühnenverein – jedno z najstarszych i największych stowarzyszeń teatralnych na świecie. Jego członkami są niemal wszystkie teatry państwowe i miejskie, w tym opery, regionalne zespoły teatralne oraz duża liczba teatrów prywatnych. Należą do niego również instytucje państwowe finansujące teatry i orkiestry. Oprócz nich istnieją członkowie nadzwyczajni, tacy jak nadawcy publiczni, a także członkowie indywidualni, np. dyrektorzy.

Bühnenverein postrzega sztukę i kulturę jako nieodzowną część ludzkiego życia. Kluczowe zadania tej organizacji obejmują przyszły kształt teatru zespołowego i repertuarowego, społeczne znaczenie teatru, muzyki i tańca oraz opracowanie nowoczesnej polityki płacowej.

Stowarzyszenie angażuje się we wszystkie kwestie artystyczne, prawne, organizacyjne i polityczne istotne dla teatrów, oper i orkiestr. Służy jako punkt kontaktowy dla swoich członków i ogółu społeczeństwa w kontekście kultury, a także rządu federalnego, krajów związkowych i gmin. Jako stowarzyszenie pracodawców Bühnenverein zawiera układy zbiorowe z różnymi związkami zawodowymi dla pracowników artystycznych teatrów i orkiestr. Dzięki temu ma znaczący wpływ na politykę płacową w kręgach kulturalnych.

3 marca natomiast odbyła się rozmowa „What is the future?” o potencjalnych możliwościach rozwoju sektora teatralnego w Polsce. Jednym z panelistów, jako przedstawiciel ZZAP, był Robert Gulaczyk. W rozmowie wzięli również udział Pamela Leończyk i Radosław Stępień – przedstawiciele Gildii Reżyserek i Reżyserów Teatralnych, Bartosz Zaczykiewicz ze Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów, Piotr Kruszczyński z Unii Polskich Teatrów oraz Piotr B. Jędrzejczak z ZASP-u. Dyskusję moderowała Dorota Buchwald – wieloletnia badaczka i dokumentalistka polskiego teatru.

W rozmowie poruszane były wątki dotyczące celowości powstania specjalistycznej Ustawy o teatrze, finansowania kultury, umożliwienie większego pola działalności dla organizacji pozarządowych zajmujących się teatrem i tańcem, szkolnictwa artystycznego. Tematem, który najbardziej rozgrzał dyskusję, była wizja odejścia od stałych zespołów teatralnych, ich zachowania lub wprowadzenia systemu mieszanego. Rozbieżności na tym polu są spore. ZZAP niezmiennie stoi na stanowisku, że stałe zespoły teatralne są dziedzictwem i ogromną siłą polskich teatrów repertuarowych.

W czwartek 29 lutego 2024 odbył się briefing prasowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bartłomieja Sienkiewicza, podczas którego ogłoszono wprowadzenie tantiem z internetu do projektu ustawy o nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw (UC6). Wcześniejszy projekt, dokonujący implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, zwanej popularnie „Dyrektywą DSM”, pominął tę kwestię, co wzbudziło protest środowisk twórczych, na czele z młodymi filmowcami.

Był w nie zaangażowany również Związek Zawodowy Aktorów Polskich. Dzisiejsza konferencja prasowa i spotkanie z Kołem Młodych Stowarzyszenia Filmowców Polskich były finałem publicznych konsultacji branżowych dotyczących wspomnianego projektu, które miały miejsce w drugiej połowie lutego 2024 r. i w których brał udział także ZZAP, przedstawiając szczegółową opinię prawną na temat proponowanej przez środowiska artystyczne zmiany w projekcie ustawy UC6.

Minister podkreślił, że przyspieszony tryb związany z konsultacjami i złożeniem przez MKiDN projektu do Sejmu wynika także z groźby kar związanych z brakiem implementacji dyrektywy DSM. W przypadku braku podjęcie inicjatywy legislacyjnej do 10 stycznia 2024 r. Polska musiałaby płacić 33 mln euro kary dziennie, w związku ze skargą Komisji Europejskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE na nasz kraj jako ostatni w Unii Europejskiej, który nie dokonał wdrożenia dyrektywy DSM.  Obecnie jest szansa, że uda się tego uniknąć. 29 lutego br. projekt ustawy przyjął, zgodnie ze słowami ministra Sienkiewicza, ostateczny kształt. Projekt zostanie teraz przygotowany w trybie pilnym przez MKiDN do złożenia w Sejmie, gdzie będzie rozpatrywany w poszczególnych komisjach. Ich posiedzenia są jawne, co, jak podkreślił minister, umożliwi zorientowanie się, kto jest za, a kto przeciw rozwiązaniu wprowadzającemu tantiemy dla twórców związanych z eksploatacją dzieł filmowych na platformach streamingowych. Co ważne, ich przedstawiciele, inaczej niż w przypadku rządu i MKiDN poprzedniej kadencji nie kontaktowali się ani z ministrem Sienkiewiczem, ani premierem Donaldem Tuskiem. W momencie uchwalenia ustawy w Sejmie rola ustawodawcy się kończy i dokładne sposoby jej wdrożenia, w tym wysokość tantiem, o co zapytano podczas konferencji prasowej, będzie już w gestii OZZ – Organizacji Zbiorowego Zarządzania, jak SFP – ZAPA, czyli Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych działający przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich, czy ZASP – Związek Artystów Scen Polskich. Więcej informacji na temat działalności organizacji zbiorowego zarządzenia  w Polsce wraz z ich spisem dostępnych jest na stronie Legalna Kultura: https://legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/organizacje-zbiorowego-zarzadzania#gsc.tab=0

W czwartek 22 lutego 2024 r. artyści ze Stowarzyszenia Filmowców Polskich, Koła Młodych SFP oraz Związku Zawodowego Filmowców Polskich zostali zaproszeni przez posłanki Klubu Parlamentarnego Lewica, Darię Gosek-Popiołek i Dorotę Olko na posiedzenie Sejmu, podczas którego polityczki zadały pytanie dotyczące nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Pytanie dotyczyło w szczególności zabezpieczenia praw twórców poprzez tworzenie instrumentów prawnych, które umożliwiłyby twórcom egzekwowanie tantiem za eksploatację ich utworów, między innymi w serwisach streamingowych, zgodnie z unijną dyrektywą 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, tzw. dyrektywą DSM. W imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odpowiedziała na nie sekretarz stanu w tym ministerstwie, Joanna Scheuring-Wielgus. Polityczka poinformowała, że wprowadzenie powyższej nowelizacji, za pomocą której wdrożona zostałaby dyrektywa DSM, jest obecnie priorytetem MKiDN, także ze względu na olbrzymie kary finansowe dla Polski związane z kilkuletnim opóźnieniem w dopasowaniu krajowej legislacji do prawa UE.  Według jej słów są kraje (jak Belgia, Słowenia i Włochy), które zmodyfikowały jej brzmienie, wprowadzając zapis na temat tantiem i takie, które tego nie zrobiły. Polityczka podkreślała, że dyrektywa 2019/790 dotyczy wszystkich osób wykonujących zawody twórcze i wykonawcze (związane z tworzeniem dzieła), czyli oprócz filmowców, najaktywniej zaangażowanych w tę sprawę, także aktorów, pisarzy i dziennikarzy. Ponadto zaakcentowała, że DDSM daje im uprawnienia pozwalające oszacować, ile, w jakim czasie oraz w jaki sposób eksploatowane były ich utwory.

Niestety w tonie wypowiedzi min. Scheuring-Wielgus i zwróceniu przez nią uwagi na inne możliwości systemowego wsparcia twórców – jak nowe sposoby finansowania, ulgi podatkowe i opłata reprograficzna (przypomnijmy, że ma ona powrócić do zapisów ustawy o artystach zawodowych, której projekt obecne władze MKiDN wycofały niedawno z Sejmu) – słychać inne od oczekiwanego przez środowiska twórcze rozłożenie akcentów. Tantiemy nie są w tym myśleniu sprawą główną i najważniejszą, a jedną z wielu składowych. Niepokoi też podkreślanie przez polityczkę kwestii tego, że dyrektywa DSM daje państwom unijnym dowolność wprowadzenia tantiem z internetu lub jego braku. W późniejszej rozmowie wideo dla „Gazety Wyborczej” z Arkadiuszem Gruszczyńskim, która odbyła się na sejmowym korytarzu, min. Scheuring-Wielgus wprost dała do zrozumienia, że losy nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych o kontekst cyfrowy są już przesądzone i że zabraknie w niej kwestii tantiem dla twórców. Dlaczego więc MKiDN rozpisało publiczne konsultacje tego projektu, zwracając się między innymi do ZZAP? Nie wiadomo. Walka dalej trwa.

Co ważne, tego samego dnia, już po posiedzeniu w Sejmie, na jego terenie odbyła się konferencja prasowa przywołanych posłanek Lewicy z udziałem zaproszonych przez nie artystów ze SFP, Koła Młodych SFP i ZZAP, którzy mogli poinformować opinię publiczną o swoich racjach i wyrazić swoje stanowisko.

Środowiska twórcze wspólnie protestowały przeciwko wykreśleniu z projektu zmiany ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 14.02.2024 r. (opublikowanym na stronie Rządowego Centrum Legislacji 15.02.2024 r.) przepisów dotyczących ustawowych tantiem z internetu. Protest odbył się 21 lutego 2024 r. przed Kinem Kultura.

W wydarzeniu nazwanym Tantiemowym sztabem kryzysowym wzięli udział reprezentanci takich organizacji jak Koło Młodych Stowarzyszenia Filmowców Polskich (SFP), Gildia Scenarzystów Polskich, Gildia Reżyserów Polskich oraz Związek Zawodowy Aktorów Polskich. Jego punktem kulminacyjnym było złożenie wspólnego pisma – apelu do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bartłomieja Sienkiewicza z prośbą o przywrócenie przepisów zapewniających sprawiedliwe tantiemy za eksploatację filmów w internecie, do ustawy wdrażającej unijną dyrektywę 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (zwaną także „dyrektywą DSM”), do polskiego prawa. Jak podkreślono w apelu, wymaga tego art. 18 dyrektywy, którego istniejący już art. 70 ust. 21 ustawy o prawie autorskim nie wyczerpuje. W celu zgodności z dyrektywą powinien on zostać rozszerzony o portale streamingowe i serwisy VOD.

Dla przypomnienia, Polska jest ostatnim krajem w Unii Europejskiej, który nie dokonał wdrożenia przepisów powyższej dyrektywy do prawa krajowego. Obecnie, kiedy Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przedstawiło projekt ustawy, która ma to zmienić, nie zawiera on bardzo ważnych zapisów dotyczących właśnie tantiem dla twórców z tytułu eksploatacji dzieł filmowych w internecie. Jest to kwestia kluczowa dla środowiska artystycznego i zabezpieczenia jego dochodów.

Jednocześnie Związek Zawodowy Aktorów Polskich złożył osobne pismo, w którym wyraża sprzeciw wobec braku uwzględnienia w projekcie ustawy kwestii tantiem z internetu.

Polska wciąż bez tantiem z internetu. Zawiadomienie SFP do prokuratury

1 lutego 2024 w Kinie Kultura odbyła się konferencja prasowa zorganizowana przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych dotycząca braku implementacji przez Polskę dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym. Jeszcze do niedawna w tym gronie była Bułgaria, jednak zmieniło się to pod koniec 2023 roku. Termin na wdrożenie dyrektywy upłynął 7 czerwca 2021 roku. Brak przyjęcia unijnej legislacji – mimo projektu na poziomie krajowym przygotowanego z rocznym opóźnieniem w czerwcu 2022 roku przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (i skierowanym do uzgodnień międzyresortowych) nie tylko naraża Polskę na ogromne straty finansowe (na ten moment wynoszą one już ponad 13 mln euro), ale jest wymierzone bezpośrednio w środowisko artystyczne pracujące w sektorze audiowizualnym. „Rynek cyfrowy” oznacza w tym przypadku nic innego jak rozbudowany rynek platform streamingowych.

Paradoks polega na tym, że reżyserzy i aktorzy polskich produkcji pokazywanych na tych samych platformach w innych krajach te tantiemy otrzymują, natomiast w swoim kraju – nie. Ten aspekt braku docenienia własnych twórców szczególnie podkreślał podczas konferencji prezes SFP i reżyser Jacek Bromski, jedna z najbardziej zaangażowanych w sprawę braku implementacji dyrektywy 2019/790 osób związanych ze środowiskiem filmowym. Co więcej, jest to działanie na szkodę podatników (kwestia ekstremalnie wysokich kar) i artystów (w tym także młodych, którzy nie mają wielu źródeł dochodu, co akcentowała Karolina Bielawska, reżyserka i wiceprezeska SFP), a wspieranie wielkich korporacji na czele z Netflixem, którego nazwa niejako symbolicznie (ale i całkiem pragmatycznie) odnosi się do tego procederu. Dlatego SFP złożyło 1 lutego 2024 r. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez byłego premiera Mateusza Morawieckiego. Chodzi o kulisy spotkania ówczesnego Prezesa rady Ministrów z szefem Netflixa Reedem Hastingsem na początku grudnia 2022 r. Kilka dni później premier Mateusz Morawiecki, tym razem jako Minister Cyfryzacji, wycofał prace legislacyjne nad projektem, który miał wdrożyć regulacje unijnej dyrektywy. Nie istnieje żadna notatka ze spotkania z Hastingsem – kancelaria Mateusza Morawieckiego nigdy nie odpowiedziała zapytaniu filmowców  w tej sprawi,  w trybie dostępu do informacji publicznej, zrobili to jednak pracownicy nowego premiera, Donalda Tuska – nie istnieje jednak żadne oficjalne pismo dokumentujące to zdarzenie. Zawiadomienie do prokuratury dotyczy więc podejrzenia popełnienia przestępstwa urzędniczego, polegającego na zaniechaniu przyjęcia dyrektywy unijnej, która wprowadza tantiemy z internetu. W piśmie powołano się na czyn z art. 231 § 1, 2 lub 3 Kodeksu karnego, czyli nadużycia uprawnień przez funkcjonariusza publicznego. W tle są także niebezpieczne związki między światem wielkiego biznesu i polityki, co czyni tę sprawę jeszcze bardziej niepokojącą i domagającą się szybkiego wyjaśnienia.

Warto także uzupełnić, że wdrożenie unijnej dyrektywy oznaczałoby sprawiedliwe traktowanie wszystkich artystów, niezależnie od indywidualnych umów i regulacji mniejszego kalibru, dotyczących m.in. tantiem umownych. Ponadto ZAPA podpisała już np. porozumienie z Grupą Polsat Plus dotyczące korzystania z utworów audiowizualnych z repertuaru SFP w zakresie nadawania, reemitowania oraz udostępniania utworów audiowizualnych w internecie. Była to jednak dobra wola ze strony tego nadawcy, ustawa nałożyłaby natomiast taki sam obowiązek na wszystkich, w tym spółki skarbu Państwa jak m.in. TVP S.A. i Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, z którymi umowy są przygotowane, ale żeby mogły zostać podpisane, konieczne jest sfinalizowanie regulacji na poziomie krajowym.

Walka o prawa i godziwe traktowanie artystów w ich własnym kraju wciąż trwa.

Zob. także:

https://zapa.org.pl/aktualnosci/stowarzyszenie-filmowcow-polskich-sklada-zawiadomienie-o-podejrzeniu-popelnienia-przestepstwa

https://wyborcza.pl/7,101707,30655130,filmowcy-chca-by-prokuratura-przeswietlila-spotkanie-morawieckiego.html

Prace nad dokumentem oraz konsultacje środowiskowe zajęły nam kilka miesięcy, ale uważamy, że warto było czekać! Oddajemy w Wasze ręce – REKOMENDOWANE ZASADY PRZEPROWADZANIA CASTINGÓW W POLSKICH TEATRACH.

Dokument dostępny w PDF

W piątek 28 lipca 2023 w siedzibie SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego w Warszawie odbyło się spotkanie z organizacjami filmowymi i pokrewnymi w sprawie warunków pracy w produkcjach audiowizualnych. Organizatorem spotkania był Związek Zawodowy Filmowców, a uczestniczyli w nim przedstawiciele takich organizacji jak Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych, Polska Gildia Producentów, Gildia Reżyserów Polskich, Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych, Stowarzyszenie Producentów Reklamowych, Związek Zawodowy Aktorów Polskich, Gildia Polskich Charakteryzatorów, Stowarzyszenie Autorek i Autorów Zdjęć Filmowych, Stowarzyszenie Kobiet Filmowców, Gildia Montażu i Postprodukcji, Polskie Stowarzyszenie Montażystów. ZZAP reprezentowali przewodniczący Zarządu Głównego ZZAP Maksymilian Rogacki oraz Julia Hoczyk. Poniżej prezentujemy szczegółową relację.

Podczas pierwszej części wydarzenia przewodniczący ZZF Witold Płóciennik wspólnie z jednym z wiceprzewodniczących, Krzysztofem Włodarczykiem, przybliżył najważniejsze zagadnienia związane z pracą na planie. Na początku gospodarze spotkania podkreślili brak pisemnych regulacji dotyczących czasu pracy i odpoczynku. Choć w teorii producentów i pracowników kreatywnych (aktorów, szeroko rozumiane ekipy filmowe/ techniczne) pracujących w Polsce obowiązują utrwalone zasady, przyjmowane najczęściej ustnie, brak ich usystematyzowania w formie pisemnego porozumienia powoduje, że nie zawsze są przestrzegane. Dodatkowo umowy między twórcami a producentami są za każdym razem negocjowane od nowa, co pochłania dużo czasu i energii, wynegocjowane warunki nie zawsze przynoszą satysfakcję, a wspomniane ustne uzupełnienie ich zapisów powoduje, że czasem nie są respektowane. Ustne ustalenia dotyczą między innymi określenia czasu pracy (5 dni w tygodniu), czasu trwania przerwy dobowej (minimum 11 godzin), łącznej przerwy na tydzień pracy (ok. 34 godzin). Brak restrykcyjnego stosowania się do nich może powodować spadek efektywności pracy i chroniczne przemęczenie. Podczas pandemii koronawirusa podjęto, co prawda, próby regulacji ww. zagadnień, ale niestety były one nieudane. Jak podkreślono, w większości krajów na świecie (a zwłaszcza w Europie) zostały one wprowadzone, najczęściej w formie porozumienia między związkami zawodowymi, gildiami i producentami. Dlatego podkreślono konieczność wypracowania ostatecznej wersji takiego dokumentu w ramach grupy roboczej złożonej z przedstawicieli gildii, związków i stowarzyszeń. Jego szkicową wersję zaprezentowano podczas drugiej części spotkania.

Wcześniej jednak zapoznano uczestników z fragmentami badaniami UNI Global Union – federacji związków zawodowych sektora usług i umiejętności, która zrzesza  900 związków zawodowych ze 150 krajów. Na przykładzie omówionych w skrócie badań można było zaobserwować różnice między Polską a pozostałymi krajami w definicji podstawowych pojęć dotyczących czasu pracy. Podkreślono jednak, że krócej nie zawsze znaczy lepiej, bo łączy się to z szybszym tempem pracy i jej większą dyscypliną. Z powodu kosztów produkcyjnych najczęściej unika się także nadgodzin. Postulowane przez związki zawodowe zmiany w dobowej liczbie godzin czasu pracy często mają też charakter kompromisowy, np. w Izraelu skrócono go kosztem długości przerwy obiadowej.

Kolejnym omówionym zagadnieniem była przerwa dobowa i zróżnicowanie czasu jej trwania w Polsce w zależności od pionu zaangażowanego w produkcję filmową. Obowiązuje tu znaczna rozpiętość godzinowa – od 6 do 11 godzin, a dobrze by było, aby dla wszystkich zostało to ujednolicone do minimum 11 godzin. Niestety w polskich warunkach nastręcza to znacznych trudności, o czym ZZF przekonał się po otrzymaniu odpowiedzi od minister rodziny i polityki społecznej Marleny Maląg mówiącej o tym, ze umowy cywilnoprawne – stanowiące podstawę zatrudnienia w sektorze audiowizualnym – w Polsce nie mogą mieć uregulowanego czasu pracy i odpoczynku, nie podlegają bowiem Kodeksowi pracy.

Następne pismo do minister Maląg w tej sprawie wystosował w październiku 2022 roku na prośbę ZZF rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek, który podkreślił, że „Jednym z priorytetów przyjętych przez ZZF jest wprowadzenie ochrony ustawowej prawa do odpoczynku w zatrudnieniu cywilnoprawnym stosowanym przy produkcji audiowizualnej na poziomie zbliżonym do gwarantowanego pracownikowi zgodnie z art. 132 § 1 k.p., który statuuje prawo pracownika do minimalnego odpoczynku dobowego, którego czas powinien wynosić co najmniej 11 nieprzerwanych godzin w okresie każdej doby (całe pismo do pobrania pod linkiem: https://filmowcy.art/wp-content/uploads/2022/10/Do_MPiPS_odpoczynek_cywilnoprawne_05.10.2022.pdf). Niestety odpowiedź nie napawa optymizmem, ponieważ zdaniem ministerstwa taka regulacja wpłynęłaby na wszystkie zawody zatrudnione w oparciu o umowy cywilnoprawne, a zatem nie ma takiej możliwości. Właśnie dlatego jedynym realnym rozwiązaniem jest podjęcie wspólnych środowiskowych prac nad ustaleniem szczegółowych warunków pracy przy produkcjach audiowizualnych. Inaczej wygląda to w większości krajów Unii Europejskiej, które stosują się także do regulacji unijnych, zgodnie z którymi osoby zaangażowane w produkcję filmową traktowane są jak zwykli pracownicy, a zatem podlegają regulacjom kodeksu pracy. Nie jest tu istotna forma zatrudnienia, bo liczy się wyłącznie to, czy wprowadzono harmonogram pracy. Minister Maląg jednak nie zna w stopniu wystarczającym warunków pracy na planie, gdzie pracuje się właśnie w oparciu o harmonogram.

Tygodniowy czas pracy według reprezentantów ZZF powinien wynosić maksymalnie 55 godzin. Istnieją badania mówiące o tym, ze dłuższa praca może zwiększać ryzyko udaru i niedokrwistości serca. Dzień pracy, który nie jest dniem zdjęciowym powinien być wyjątkiem, a nie regułą, jak często dzieje się obecnie. Jak zauważono w piśmie do minister stanu w Niemczech, podpisanym przez aż 29 organizacji, różnice w klasyfikacji danej produkcji nie mogą prowadzić do analogicznych różnic w zasadach pracy, oznaczających de facto gorsze standardy socjalne. Ważne funkcje mają zatem do spełnienia osoby zaufania, które wspierają przeciwdziałanie dyskryminacji i nierównemu traktowaniu. Podobne zasady powinny obowiązywać także w Polsce. W wielu krajach czas pracy powyżej 40–42 godzin traktowany jest jako nadgodziny.

W przypadku reklam sytuacja w naszym kraju wygląda znacznie gorzej, bo aktorzy lub ekipy filmowe w tygodniu przemieszczają się z jednego planu na drugi, a produkcje są bardzo dynamiczne i realizowane w krótkim czasie. Krzysztof Włodarczyk podkreślił, że rozwiązaniem – zarówno w przypadku filmu, jak i reklam – często stosowanym też za granicą, mogłoby być podpisywanie umów na wyłączność mówiących o tym, że w czasie przerwy od pracy na planie (np. 2 dni tygodniowo) nie można pracować nigdzie indziej. W Polsce praca nad reklamą najczęściej od razu zakłada nadgodziny (np. 17 godzin pracy), co powoduje, że można w krótszym czasie zarobić znacznie więcej i co w kontekście postulowanych regulacji jest problematyczne. Skrócenie czasu pracy niejako z automatu oznacza więc spadek wynagrodzeń. Innym pomysłem mogłoby być rozwiązanie przyjęte w Stanach Zjednoczonych, tj. stawka godzinowa.

W wielu krajach przyjęto także stawki rekomendowane, często zależne od stopnia doświadczenia pracowników kreatywnych. Nowe porozumienie, ze stawkami zaktualizowanymi o wskaźnik inflacji, ogłaszane jest zwyczajowo na początku każdego roku. W Polsce jednak przyjęcie przez związki zawodowe podobnego rozwiązania (o co również starania podjął ZZAP) jest znacznie utrudnione, ponieważ UOKiK uważa je za niezgodne z prawem – zagrażające zmową cenową.

Druga część spotkania miała zostać przeznaczona na wspólną dyskusję nad propozycją roboczego dokumentu zatytułowanego Filmowy regulamin pracy.  Z powodu bardzo szczegółowej debaty, w trakcie której dopytywano o definicje poszczególnych pojęć (jak np. utrwalone już „wolne po nocy” stało się „przerwą po nocy”, warto byłoby dopisywać je do tzw. kalendarzówki) oraz zgłaszano uwagi poszerzające zakres takiego dokumentu, omówiono jednak tylko jego część.

Zwrócono między innymi uwagę, że konsekwencje – szczególnie finansowe – postulowanych regulacji w największym stopniu poniosą producenci, a przydałyby się także takie, które dotyczyłyby drugiej strony procesu pracy nad filmem – aktorów i ekip. Wiele uwagi poświęcono także zagadnieniu bezpieczeństwa pracy na planie. Między innymi przywołano prawo aktorów oraz innych osób do odmówienia wykonania czegoś, co jest niebezpieczne, więc za odmowę nie powinno się być pociąganym do odpowiedzialności. Podkreślono konieczność jej zgłoszenia kierownikowi planu i kierownikowi produkcji.

Powrócił również temat nadgodzin, które w wielu krajach świata są dobrowolne (i niekonieczne, jeśli większość sprzętu pod koniec dnia pracy zostanie zwinięta wcześniej), w Polsce warto byłoby przyjąć podobne rozwiązanie zamiast często zdarzającego się zakładania ich z góry.  Dużo działań wykonuje się w czasie tzw. prepu, zamiast tracić na nie czas później, jak u nas.

Z kolei ze skróceniem tygodnia pracy, czyli preprodukcji, wiąże się przywołana już konieczność wykonania wszystkich zadań w krótszym czasie, warto byłoby więc tę kwestię po prostu urealnić. Omówiono też pośrednio związane z tym trudności dotyczące tzw. pre-callu – nie wszyscy członkowie ekip filmowych zaczynają pracę o tej samej porze, co powoduje kłopot także z ustaleniem przerw na lunch i ujednoliceniem czasu pracy. W tym kontekście przywołano ideę running lunchu oraz dwa modele pracy na planie: z godzinną przerwą oraz w ramach  skróconego dnia pracy.

Pod koniec spotkania Krzysztof Włodarczyk podsumował, że kwestie związanie z obowiązkami i odpowiedzialnością ekipy filmowej, podobnie jak z rekomendowanymi stawkami, powinny znaleźć się w osobnych dokumentach, choć niektórzy uczestnicy spotkania byli za ich włączeniem do zaproponowanego przez ZZF szkicowego dokumentu. Wiele z poruszonych kwestii było kontrowersyjnych, ponadto producenci chcieliby, aby wszystko działało obustronnie. Dlatego częściowo omówiony roboczy dokument zostanie przesłany do dalszych konsultacji organizacjom uczestniczącym w spotkaniu. Być może konieczne będzie jego skondensowanie do tzw. one-pagera, kodeksu/katalogu dobrych praktyk i dopiero później uszczegółowienie.

Kolejne warsztaty castingowe za nami!

Spotkanie odbyło się pod patronatem Gildia Polskich Reżyserek i Reżyserów Obsady

Zdjęcie: Studio IP

Zapraszamy na trzeci odcinek nowego cyklu Związku Zawodowego Aktorów Polskich pt. „STARTyści”. Tym razem gościem Łukasza Maciejewskiego był Przewodniczący Zarządu Głównego ZZAP – Maksymilian Rogacki, który opowiedział m.in. o głównych celach związku zawodowego oraz poruszył kwestie związane z problemami występującymi w środowisku teatralnym w Polsce.

CAŁA ROZMOWA

Współpraca: STUDIO IP

MUA: Anna Guralska

Pomysł i produkcja: Związek Zawodowy Aktorów Polskich

Przedstawiciel Zarządu Głównego ZZAP Konrad Michalak tym razem odwiedził Madryt, aby wystąpić na arenie międzynarodowej z podsumowaniem kilkuletniego programu „Atypical workers”, w którym uczestniczyła nasza organizacja. To były dla nas bardzo cenne spotkania, przepełnione ogromem wiedzy i pomysłów, które będziemy wdrażać w ZZAP.

Projekt „Atypical workers” finansowy był ze środków UE. Organizacje, które go tworzyły to: FIM, EFJ, FIA i UNI-MEI.

My kierujemy specjalne podziękowania dla Tary O’Dowod, która wizytowała kilkukrotnie w Warszawie i przekazywała nam swoją cenną wiedzę i doświadczenia.

We wtorek 6 czerwca przedstawiciele ZZAP – Julia Hoczyk i Robert Gulaczyk – jako słuchacze uczestniczyli w konferencji zatytułowanej „Co dalej z tantiemami z internetu dla filmowców?” zorganizowanej przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (SFP – ZAPA) w Biurze Prasowym PAP w Warszawie. Termin konferencji nie został wybrany przypadkowo, bowiem dziś mijają równo dwa lata od upłynięcia terminu, jaki Polska miała na wdrożenie unijnej dyrektywy dotyczącej prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym (2019/790). W wydarzeniu udział wzięli przedstawiciele związków i stowarzyszeń reprezentujących branżę kreatywną, tj. reżyser i Prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich Jacek Bromski, występujący w imieniu Zarządu Gildii Scenarzystów Polskich scenarzysta Grzegorz Łoszewski, operatorka i członkini Stowarzyszenia Autorów i Autorek Filmowych PSC Karina Kleszczewska oraz Dyrektor SFP-ZAPA Dominik Skoczek. Ten od dawna palący dla środowiska temat dotyczy całego sektora kreatywnego zaangażowanego w produkcję filmową, w tym także aktorów.

Brak wdrożenia przez polskie władze unijnej dyrektywy za pomocą odpowiedniej ustawy powoduje, że ogromna liczba osób tworzących filmy i seriale udostępniane za pomocą platform streamingowych i VOD nie otrzymuje tantiem za ich cyfrowe rozpowszechnianie. Podczas konferencji jej uczestnicy przyglądali się temu zjawisku i analizowali zadziwiający opór polskich władz wobec uregulowania wynagrodzenia rodzimych twórców, wykonawców, autorów, dziennikarzy i wydawców, na czym korzystają przede wszystkim amerykańscy giganci – platformy takie jak choćby Netflix czy HBO Max. A przecież żądania sektora kreatywnego dotyczące zaledwie 1,5% przychodów tych ogromnych korporacji. Wypłaty tych środków za ostatnie dwa lata domagać się na drodze sądowej będą od państwa polskiego organizacje i środowiska, których przedstawiciele byli gośćmi konferencji. Warto również nadmienić, że Polska będzie musiała płacić wysokie kary za każdy dzień braku wdrożenia dyrektywy 2019/790.

Porozumienia z polskimi platformami zostały już przygotowane, nie mogą jednak zostać wdrożone bez odpowiedniej podstawy prawnej, czyli realizacji wspomnianej dyrektywy. Co ciekawe, w większości krajów europejskich powyższe przepisy zostały już dawno zaimplementowane, obecne są także dość powszechnie w prawodawstwie światowym. Należy zatem uczynić wszystko, aby nagłośnić ten problem i aby stał się on jedną z ważniejszych kwestii dla branży kreatywnej. Jednym ze sposobów ma być także protest scenarzystów wspierający pozostałe środowiska w kontekście wypłaty należnych tantiem i wdrożenia unijnej dyrektywy. Wydarzenie odbędzie się 14 czerwca o godz. 12.00 pod Kancelarią Prezesa Rady Ministrów.

Ostatni dzień maja należał do Pani Pauliny Grabowskiej @agencja_za, która przeprowadziła warsztaty castingowe dla aktorek i aktorów należących do ZZAP. Spotkanie odbyło się w naszym zaprzyjaźnionym Studio IP Studio Castingowe Fotograficzne Webinarowe.

To dla nas zaszczyt przynależeć do @fia_actors i móc na arenie międzynarodowej przedstawiać wyzwania, z którymi mierzą się aktorzy pracujący w Polsce. Tym razem Wiceprzewodniczący Zarządu Głównego ZZAP – Konrad Michalak aktywnie uczestniczył w spotkaniu EuroFIA w Tallinie.

Tõnn Lamp przewodniczący estońskiego stowarzyszenia aktorów ENL – gospodarz spotkania EuroFIA w Tallinie z Konradem Michalakiem.